O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

Al-Xakim at-Termiziy
( 809-909)
dir. 
O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 2002 yilning 3 
aprelida Termiz sha
h
rining 2500 yilligiga bag‗ishlangan tantanali marosimda faxru 
g‗urur va chuqur qoniqish ila aytgan ushbu so‗zlari 
h
am buning isbotidir: ―Bu 
qadimiy diyorda yashab o‗tgan benazir alloma 
H
akim Termiziy, mumtoz shoir Sobir 
Termiziy, muarrix Samandar Termiziy kabi o‗nlab ulug‗ ajdodlarimiz, aziz 
avliyolarimiznig mo‗‗tabar nomlarini xalqimiz xurmat – e
h
tirom bilan tilga oladi‖. 
Mutafakkir Alisher Navoiy shariat va tariqatda ―mashoyixi kibor‖ (―ulug‗ 
shayx), tasavvuf ilmida ―durri yatim‖ (―yagon dur‖) deb ta‘riflagan. Abu Abdullo
h
Mu
h
ammad ibn Ali ibn al-
H
asan ibn Bishir ibn 
H
orun al-
H
akim at –Termiziy 
h
uddi 
shunday benazir allomadir. 
H
akim Termiziyning ilmiy merosi ulkan bo‗lib allomaning kitob va risolalari
ja
h
on mamlakatlarining turli kutubxonalarda saqlanmoqda. Bu kitoblarning nashri 
va tadqiqoti borasida chet el olimlari e‘tiboriga molik ishlarni amalga oshirdilar va 
mamlakatimizda 
h
am bu yo‗nalishda diqqatga sazovor ishlar qilinmoqda. 
Zamonasining ulug‗ tariqat peshvosi yaratgan asarlari va Islom yo‗lidagi sobit 
irodasi tufayli qator diniy unvonlarga noil etildi. Alloma o‗zining ayrim risolalarida, 
chunonchi, ―Bayon ul-kasb‖da mu
h
addis, ―Kitob al-furuq‖da 
h
ofiz, ―Ilm al-avliyo‖ 
da zo
h
id, ―Adab an-nafs‖da imom, ―Ta
h
sil nazoir al-Qur‘on‖da al-muazzin 
unvonlariga egaligini eslatib o‗tadi. Bundan tashqari allomai zamon quyidagi
unvonlarga 
h
am musharraf bo‗lgan: sayyid, xoja, mufassir, orif shayx, vali, 
h
akim. 
Bu unvonlarni ul zoti oliylarining oromgo
h
lari peshtoqidagi bitiklar 
h
am to‗kis 
tasdiqlaydi. Unda ―Marqad ash-shayx al-imom al-orif al-vali Abu Abdullo
h
Mu
h
ammad ibn Ali al-
H
akim at-Termiziy‖ deb yozilganini o‗qiymiz. 
. IX asrda Islom dunyosida tan olingan o‗nta tariqatdan biri «
h
akimiya»
tariqatining asoschisi 
h
am al-
H
akim at-Termiziydir. Movaraunna
h
r sarzaminida ilk 
tasavvuf tariqatlaridan biri sifatida e‘tirofini topgan 
H
akimiya tariqati shu 
h
ududdagi 
1
Mirziyоуev Sh. Milliy taraqqiyot yolimizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga kotaramiz. 1.,‖Ozbekiston‖ 
NMIU,2017 y. 

---

103 
keyingi so‗fiylik tariqatlarining shakllanishida mu
h
im o‗rin tutadi. Chunonchi, 
h
akimiya tariqatining naqshbandiya tariqatiga ta‘sirini shaxsan Ba
h
ouddin 
Naqshband o‗zlari 
h
am ko‗p bor qayd etganliklarini yaxshi bilamiz. Dar
h
aqiqat, 
Movaraunna
h
r mintaqasida ilk bor tasavvuf tariqatining tizimlashuvi va 
h
akimiya 
tariqatining Islom dunyosida ustuvor maqom olib, nufuzga ega bo‗lishida avvalo al-
H
akim at-Termiziy 
h
amda allomaning izdoshlari
h
isoblanmish shogirdlarining 
xizmatlari beqiyosdir.
2004 yilda ―