O`zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta'lim vazirligi

6.Qiyosiy pedagogika ukuv predmeti sifatida 
Qiyosiy pedagogika oliy pedagogika ukuv yurtlari va universitetlar sistemasida ukuv 
predmeti sifatida uz tarixiga ega . Kupgina mamlakatlarda qiyosiy pedagogika kursiga kizikishning 
oshishi ayniksa duneda yagona sosialistik mamlakat yuzaga kelish davrida- Ulug Onyatbr sosialistik 
inkilobidan sung va jaxon sosialistik sistemasi vujudga kelgan yillarda – Ikkinchi jaxon urushidan 
keyin yakkoshl kuzga tashalanadi. Bu davrda siesiy vaziyat, imperializm ideologlarining fikricha,
kupchilik jamiyatdagn mavjud tuzumini mustaxkamlash va siesatini aktivlashtirishi mumkin 
bulgan barcha ma`naviy kuchlarni zur berish ishga solishni takozo etadi. Bunday sharoitda qiyosiy
-pedagogik takdikotlar va qiyosiy pedagogika ukuv kursi sosial zakaz oldi : «Garbiy Yevropa 
madaniyatlari» ni integrasiyalashga, «madaniy birlikni oshirish maksadida Yevropadagi turli 
millatlar maktablari va xalq maorifi sistemasining tashki va ichki tuzilishini bir xillashtirish» ga
karshi kurashni kuchaytirishga kumaklashishi lozim edi. V.Brikman (AKSH) «Pedagogika tarixi 
va qiyosiy peadgogik buyicha umumiy kruslarga SHark va Garb urtasdiagi uzaro munosabatga 
xavolalarni kuprok kiritish lozim», deb bejiz ezmagan edi.
Bir kator mamlakatlarda (Belgniya, Angliya. YAponiya, shvesiya, AKSH, GFR va 
boshkalar) kiesisy pedagogikaga ukuv predmeti sifatida ilmiy xodimlar. Pedagogika ukituvchilari 
va ayniksa chet elda ishlashga pedagogik tayerlashning maxsus va zarur kismi deb karaladi.
Kursning xajmi, mamzuni va xar bir ukuv yurtida uta xar xil (10 dan 100 ukuv soatigacha),
birok kupchilik xollarda 30-40 soat leksiyadan va mamlakatlar guruxida ta`limning axvoli
batafsiz urganiladigan seminar mashguloti, muboxasa, chet elga saexat, tanlangan mavzu ustida 
mustakil ishlash va yakunida doklad eki ezma imtixondan iboratdir. 
Ba`zan qiyosiy pedagogika muammolari eki «Qiyosiy pedagogika masalalarining kuyilashiga 
kirish» bulimi pedagogika. Pedagogika tarixi, ta`lim falsafasi, ta`limning qiyosiy sosiologiyasi va 
boshka ukuv predmetlari mazmuniga kiritiladi. Bir kator universitet va oliy pedagogika 
maktablarida porpedevtika kursi urganiladi. Bu kursning maksadi studentlarni qiyosiy 
pedagogikaning predmeti, vazifalari va takdikot metodlari bilan, shuningdek, boshka mmlakatlarda 
maktab va pedagogikaning ayrim muammolarinitng xal kilinishi bilan tanishtiradi. CHet eldagi 
maktab va pedagogikaning problemalari maxsus kursda chukurrok urganiladi. 
Mutaxassis kadrlarni tayerlash.k iesiy pedagogika kursini urganish samaradorligini oshirish, 
qiyosiy pedagogikaning nazariy asoslarini. Ukuv programmalarini, darsliklar va ukuv-metodik 
materiallirini ishlab chikish maksadida kupgina universitetlarda, xususan AKSH ning lbir kator
universitetlarida , London , Gamburg. Xirosima, Kioto, Tokio va boshkalarda maxsus qiyosiy 
pedagogika kafedrasi tashkil kilindi. 
Keyingi yillarda chet el maorif sistemasini keng mikesda olib karash asta-sekin ayrim
problemalarni mufassal urganish bilant almashmokda. Tema tanlashda avvalo uning ijtimoiy 
aktualligi va urganilaetgan mamlakat xukmron doiralarining maktab siesatini yaxshirok tushunish 
uchun axamiyati xal kiluvchi, asosiy omil bulmokda. 
Kupgina mamlakatlar oliy ukuv yurtlarining kiesisy pedagogika kurslari programmasini 
takkoslab, ularning xammasi uchun umumis bulgan problemalarni kursatish mumkin, qiyosiy 
pedagogika predmeti. Tarakkiet tarixi, vazifalari va tadkikot metodlari, bir mamlakat eki 
mamlakatlar gruppasidagi maorif sistemasi, ta`lim-tarbiyaning ayrim muammolari, milliy 
pedagogik sistemaga ta`sir kiladigan ijtimoiy –iktisodiy kuchlar, chet el maorif sistemalari va ularni 
uz mamlakatining maorif sistemasi bilan kieslash, xalq maorifini boshkarish sistemasi, maktab 
reformalari, ta`lim metodlari , ukituvchilar tayerlash, uningdek YuNYeSKO va boshka xalqaro 
tashkilotlarning pedagogika va maorif soxasidagi faoliyati va boshkalar . 
Qiyosiy pedagogika ukuv kursi mazmuni masalasi regional v axalqaro kengashlarda kayta-
kayta muxokama kilingan. Xususan, Yevropa qiyosiy pedagogikasi jamiyatining ikkinchi yigilishida 

---

- 62 - 
(1965 y) xalqaro qiyosiy pedagogika jamiyatining kongressida ( 1970 y Ottava, Kanada) muxokama 
etilib, kuyidagi masalar kurildi ; pedagogika ukuv yurtlarida qiyosiy pedagogika kursining 
vazifalari. Mazmuni va tashkiliy formalari, kurgazmali kullanmalardan foydalanish va b. 
Qiyosiy pedagogika kursini urganish studentlarning pedagogik bilim doriasini kengaytiradi,
sosialistik va rivojlanaetgan mamlakatlardagi pedagogik nazariya xamda tarbiya va ta`orim amalieti 
tarakkietining umumiy konuniyatlari va milliy xususiyatlarini tugri tushunish va baxolashda ularga
erdam beradi, studentlarni amaliy ыaoliyatda ukuv-tarbiya ishlarining eng samarali forma va 
metodlarini tanlab olish malakasi bilan kurollantiradi, studenitlarning adabietlar ustida mustakil 
ishlash malakasining oshishiga va ilmiy tadkikotning oddiy kunikmaolarini egallashlariga imkon 
beradi. 
Gumbolt nomidagi universitetning (Berlin, GDR) pedagogika kafderasi qiyosiy pedagogika
bulimi boshligi G.Garskiyning ta`kidlashicha, kie6siy pedagogik kursi studentlarga chet el xalq 
maorifi tarakkieti konunlari, rivojlangan sosialistik jamiyat kurish sharoitida sosialistik mamlakatlar 
xalq maorifi va pedagoigkasi tarakkietining umumiy konuniyatlari va milliy xususiyatlari xakida 
bilim beradi, kapitalistik mamlakatlardagi maorif sistemasi inkirozxining antagonistik ziddiyatlari 
va moxiyatini , maktab siesati va pedagogik nazariyalarining paydo bulishi va bu mamlakatlardagi 
ta`lim-tarbiya amalietiga ta`sirini ochib beradi, bulajak ukituvchilarni kupgina pedagogik xodisalarni
ilmiy taxlilkilish va baxolash, chet elda eshlarga ta`lim berish va tarbiyalash pedagogikasi va 
amalietining ilgor yutuklarini okilaona tanlash va ularni uz mamlakati ukuv-tarbiya muassasalarida
kullash mumkinlishini ilmiys asoslash malakasi bilan kuorllantiradi, ukituvchilarni ukuvchilarni 
goyaviy –siesiy tarbiyalash ishini muvaffakiyatli olib borishga tayerlashda erdam beradi. 
Qiyosiy pedagogika buyicha maxsus kurs va maxsus seminarlarning maksadi kup kirrali, 
studlenitlarni qiyosiy pedagogika tarixi va nazariyasi masalalari bilan. Uning tarakkiet boskichlari. 
Premdeti va vazifalari, pedagogika fanlari sistemasidagi urni bilan tanishtirish. 
Qiyosiy pedagogika yuzasidagi maxsus kurslarning farklanadigan uziga xos xususiyati 
pedagogika institutlarida ukish jaraenida studentlar olgan keng bilimlardanit foydalanish 
mumkinligidir. Studentlar psixologik-pedagogik va ijtimoif fanlarga oid bilimlariga tayanib, 
xozirgi zamonda murakkab pedagogik xodisalarni ilmiy-qiyosiy taxlil kilish malakasini 
egallaydilar. Bunda qiyosiy pedagogika sintezlovchi ukuv predmeti bulib, ibr kator pedagogik va 
ijtimoiy –siesiy bilimlar umumlashmasi xarakterini kasb etadi.