O`zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta'lim vazirligi

TADKIKOTNING TARIXIY MYeTODI
qiyosiy pedagogikada deyarli barcha pedagogik 
xodisalarga nisbatan kullanishi mumkin : milliy maorif sistemasining paydo bulishi va shakllanishi, 
malorif va madaniyatning rivojlanishidagi assoiy an`analar, xalq maorifi silsilasining tuzilishi va 
uning ma`lum tarixiy davrda uzgarishi, mamlakatda davltning maktab siesatiga, maktab va dinning
uzaro munosabatiga xarakteristika, maorif tarakkietidagi tradisiyalar, eng muxim problemalar va 
tendensiyalarni aniklash. Pedagogik goyalar, nazariyalar va maorifning ayrim muammolarini tadkik 
etish va xokazo. Xar kanda y pedagogik muammoga oid xulosalar uning genezisi va tarakkiet 
xususiyaitshlarining taxliliga asoslangandagina ilmiy xarakter olishi mumkin. Tarixiy metod taxlil 
kilinaetgan pedagogik xodisaning xozirgi xolatini ancha chukun tushunishga erdam beradi. 
SOSIOLOGIK MYeTOD
tadkikotning boshka metodlari bilan uzviy boglik. U xalq maorifi 
sistemalarining ijtimoiy xarakteprini baxolashni , tarbiya va ta`lim maksadlari va vazifalarini, 
mazmuni va metodlarini jamiyatning sinfiy strukturasi nuktai nazaridan analish kilish, maktab 
tashkil etilishining iktisodis va siesiy extiejlariga mosligini baxolash va boshkalarni nazarda tutadi. 
ANALITIK MYeTOD
larga analiz, sintez, mavxumlashtirish.yu umumla9shtirish. 
Induksiya, deduksiya kabi mantikiy metodlar kiradi.yu Qiyosiy pedagogikada analiz, sintez va 
umumlashtiridek mantikiy jaraenlar kuprok axamiyatga ega. Barcha pedagogik xodisalarni 
tadkik etishda tarixiy, tavsifiy, statistik va sosiologik metodlar erdamida va ular asosida analiz va 
sintezning kullanishini umumiy baxo berish va qiyosiy taxlil uchun zarur bulgan
umumlashmalar chikarishga imkon beradi. Xususan, tarakkiet darajasi taxminan bir xil bulgan 
mamlakatlar gruppasidagi xalq maorifi sistemasining asosiy xususiyaitlarini siesiy va ijtimom y-
siesiy baxolash, pedagogik nazariyalarga ijtimoiy-siesiy xarakteristika berish va ularning tarbiya 
va ta`lim sistemasiga ta`sirini baxolash, xalq maorifi sistemasi tuzilishiga asos buladigan umumiy 
prinsiplarini belgilash, ta`limning mazmunini va uning fan-texnika tarakkietining zamonaviy
darajasi talablarigsha mosligini umumiy baxolash. Tarbiya va ta`limning ijtimoiy-siesiy jixatdan 
kan tarzda yunalganligini va davlat maktab siesatini analiz kilish, mamlakatlar gruppasida maorif 
tarakkietining asosiy tendensiyalarini aniklash va xokazo. 
Falsafa, sosiologik va siesiy iktisod tadkikotchiga pedagogik nazariyalar va amalietni 
aloxida mamlakatlar va mamlakatlar gruppasidagi xalq maorifi sistemasi tarakkietining prinsiplari 
va tendensiyalarini tugri baxolashga erdam beradi. 
Kieslanaetgan ma`lumotilarni takkoslash, turli ijtimoiy tuzumga ega bulgan 
mamlakatlardagi pedagogik xodisalarni karama-karshi kuyish va qiyosiys metod erdamida xalq 
maorifi sistemasining ijtimoiy-iktisodisy tuzum belgilagan tuzilish prinsiplari, aloxida mamlakatlar
xamda mamlakatlar gruppasida maorif tarakkietining umumiy konuniyatlari, tendensiyalari va 
milliy xususiyatlari aniklanadi. 
Maktab va maorifning axvoli xakidagi mikdor va sifat ma`lumotlarini kieslash va 
solishtirish uchun umumiy surat - kieslash kusratkichlari bulishi kerak. Bunda shuni esdan 
chikarmaslik lozimki, kieslash va solishtirishda kuyidagilar xisobga olinadi : ijtimoiy-iktisodiy 
tuzum, tarbiya va ta`lim soxasidagi tarixiy an`analar, mamlakat fan-texnikasi va madaniyatining 
rivojlanish darjasi, pedagogik nazariyalar va ularning ta`lim-tarbiya amalietida aks etishi. Kieslash 
metodi kupincha pedagogikada keng kullanadigan eksperiment urnida foydalaniladi. 

---

- 61 - 
Tadkikot metodlari taxlil etilaetgan materialning vazifasi va mazmuniga boglik bulib , 
xamkorlikda kullanishi mumkin va shart. Pedagogik xodisalar, muammolar, metod va kursatkichlar 
klassifikasiyasi esa shartli, xali etarli mukammal emas va yanada ishlab chikishin talab kiladi.