O`zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta'lim vazirligi

Qiyosiy pedagogikaning metodologik asoslari 
 
Qiyosiy pedagogika pedagogik xodisalarni tadkik etiщshning yagona ilmiy asosi va yagona 
ilmiy metodi yuk. Xodisalar xukmron falsafiy va pedagogik nazariyalarga binoan, xilma- xil
falsafiy-pedagogik konsepsiyalar asosida tadkik etiladi. Tadkikotlarda yagona asos va yagona 
konsepsiyaning yukligi pedagogik xodisalarni , tarbiya va ta`limning maksadi va moxiyatini 
buzibyu talkin kilishga olib keladi. Eklektik endashish pedagogik xodisalarning ob`ektiv xarakteri 
va ob`ektiv konuniyatlarini nikoblashga, ularni tanlangan falsafiy pozisiyaga karab ixtieriy talkin 
etishga imkon beradi .

---

- 58 - 
Pedagogik xodislaarni falsafiy pozisiyasida turibgina ob`ektiv taxlil kilish mumkin. Qiyosiy 
pedagogikaning metodologik aosi falsafadir. Qiyosiy pedagogik dialektik va tarxiy materializmning
konunlari va asosisy koidalariga amal kiladi. Dialektiv va tarizxiy materializm pedagogikani
ob`ektiv duneni bilishning yagona tugnri, ilmisy metodi bilan kurollantiradi. Qiyosiy pedagogik 
urganadigan pedagogik kategoriya va konuniyatlar ijtimoiy xaetning ob`ektiv xodisalari bulib, 
ularni ajratiyub, ijtimoiy xaetning boshka xodisalari bilan alokasi va uzaro xamkorligidan tashkari 
olib karash mumkin emas.
Ma`lum bir xalq maorifi sistemasi ilmiy asosda analiz kilish uchun sistemaning yuzaga 
kelishi, tarakkieti va bugungi axvolinip mazkur mamlakatning tarixiy va milliy xususiyati, uning 
ijtimoiy-iktisodiy va siesiy tuzumi, madaniyat darajasi va umumisy arakteri, ыan-texnikasining 
tarakkieti, milliy an`analari va boshka ijtimoiy kategoriyalar bilan boglab va uzaro xamkorlikda 
olib borish darkor. Pedagogik xodisalarni barcha alokalar kompleksida tadkik etishgina pedagogik 
sistemaning ob`ektiv xaki4kiy kurinishini ochib berishi mumkin. 
Maorif tarakkietining pedagogik problemlaarI, konuniyatlari va tendensiyalari, ularning 
boshka pedagogik kategoriyalar bilan alokasi va xamkorligida xam tadkik etiladi. Qiyosiy 
pedagogik ijtimoiy xaet xodisalari asta-sekin rivojdlanib borishi xakdiagi dialektik konunga 
rioya kilib , kandaydir pedagogik ob`ektni tuggun xolatda urganish bilan cheklaniyub kolmasdan, 
balki jaraen dinamikasini xisobga oladi, problemaning paydo bulish va shakllanish jaraenini karab 
chikadi, uning xozirgi axvolini kayd etadi va turli mamlakatlar pedagogik sistemalaridagi 
kupladb uxshash xodisalarni taxlil etish asosida bunday keyingi rivojlanish tendensiyalarini 
aniklaydi. 
Qiyosiy pedagogika bir kator ijtimoiy fanlar : falsafa, tarix, iktisod, siesat , sosiologiya, 
demografiya, etnografiya, antropologiya va boshkalar bilan boglik. Pedagogik xodisalarni qiyosiy 
taxlil kilishda bu ijtimoiy fanlarning ilmiy konsepsiyalari va metodlarnidan foydalanish mukarrar :
fakat shunday xoldagina pedagogik xodisalar moxiyatiga dialektik ravshida kirish va ularning 
tarakkiet konuniyatlarini agniklash mumkin. 
Qiyosiy pedagogikasining kupchilik vakillari kie6siy pedagogikaning ijtimoiy fanlar
kompleksi bilan emas, balki ulardan biri bilan alokasini oldinga planga surib, uni xal kiluvchi
deb xisoblaydilar.
Qiyosiy pedagogika- pedagogika tarixi va nazariyasi bilan uzviy boglangan.yu Umumisy 
pedagogika, pedagogika tarixi va boshka pedagogika fanlari ma`lum bir vaziyatda qiyosiy tadkikot 
metodidan foydalanadi. Qiyosiy pedagogikaning uziga xosligi shundani iboratki , uning asosiy 
tadkikot metodi kieslash metodidir, qiyosiy pedagogik urganadigan predmet xozirgi dunedjagi
tarbiya va ta`lim nazariyasi va amalietining axvoli, rivojlanish konuniyatlari va tendensiyalarining 
umumiy va farkli xususiyatlarini qiyosiy urganishdir. 
Qiyosiy pedagogika xozirgi davrdagi umumpedagogik problemlaarni mamlakatlarning ijtimoiy-
iktisodisy gruppasi buyicha urganadi, bunda pedagogika tarixi tuplagan ulkan fakt va nazariy 
materialga tayanadi, pedagogik xodisalarni qiyosiy-tarixiy metod erdamida analiz kiladi,
pedagogikaningt asosli tankidini beradi, ilgor pedagogik xodislaarni saralaydi va taxlil kiladi, 
binobarin, umumiy pedagogikaning bir soxasini tashkil kiladi.