O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Fiziologiyasi. 
Yadrolar odam 
yurishini, tana muvozanatini tik 
ravishda boshqarib turish uchun 
xizmat qiladi. Miyacha shikastlan- 
sa yoki ensaga qattiq modda tegsa, 
odam muvozanati yo'qolib, tikka 
tura olmaydi. Skelet muskullari tar- 
tibsiz qisqarib, tebranma yoki poy- 
ma-poy harakatlar qiladi. Bu vaqtda 
muskullardan borgan impulslarni 
to'g'ri tahlil qilish qobiliyati miya- 
chada yo'qoladi. Bunday sharoitda 
vegetativ funksiyalar (qon tomirlar
182-rasm. Miyacha yadrolari.
I -
 cho'qqi (tom) yadro; 2 - sharsimon yadro;
3 -
 po'kaksimon yadro; 
4
 - tishli yadro.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tonusi, harorat va ovqatlanish jarayonlari) ham izdan chiqadi. L.A.Orbe- 
lining tasdiqlashicha, «miyacha - skelet 
muskulaturasini va vegetativ 
a’zolar faoliyatini boshqarishda bosh miya po‘stlog‘ining yordamchisi- 
dir». Miyacha faoliyati izdan chiqqanda odam ko'zini yumib tik tura 
olmaydi, ko'rsatkich barmog'ini burniga to'g'ri tegizish qobiliyati yo'qoladi. 
Odam nutqi buzilib, bo'lib-bo'lib so'zlaydi.
Rombsimon miya bo‘yni
Rivojlanish davrida rombsimon miya bilan o'rta miyani birlashtirib 
turgan siqiq — bo'yin paydo bo'ladi. Bu bo'yin miyachaning ustki 
oyoqchalari, miyachaning oldingi chodiri va qovuzloq uchburchagidan 
iborat. Bo'yinning ikki tomonida joylashgan ushbu uchburchak eshitish 
yo'li nerv tolalaridan tuzilgan. Xuddi shu bo'yin sohasida IV qorinchaning 
oldingi cheti turadi. Miyachaning ustki oyoqchalari oralig'ida tortilgan 
chodir esa miyachadan to'rt tepalikka qadar boradi.
To'rtinchi qorincha
To'rtinchi qorincha old tomondan miya ko'prigi va uzunchoq miya­
ning rombsimon yuzasi bilan orqa tomondan miyacha oralig'ida hosil 
bo'lgan bo'shliq, oldindan suv yo'li orqali III qorincha bilan, orqadan 
esa orqa miyaning markaziy kanali bilan qo'shilib turadi. IV qorincha­
ning tubini rombsimon chuqurcha, old tomondan miyachaning old chodi­
ri, orqa tomondan miyachaning orqa chodiri hosil qiladi. Chodirning 
ichki yuzasida qorinchaning tomir pardasi bor. Orqa chodirda joylashgan 
uchta teshik orqali qorincha miyaning tomirli parda ostidagi bo'shliq 
bilan qo'shiladi. Teshiklardan biri rombsimon chuqurchaning pastki bur­
chagida, ikkitasi ikki yon burchaklarida joylashgan. Ana shu teshiklar 
orqali qorinchalar ichidagi suyuqlik miya pardalari orasidagi suyuqlik 
bilan qo'shilib aylanib yuradi.
Qorinchaning old chodiri orqa chodir bilan o'tkir cho'qqi hosil qilib, 
miyacha ichiga botib kirib qo'shiladi.
Rombsimon chuqurcha to'rt burchakli romb shaklida bo'lib, miya 
bo'yni ko'prik va uzunchoq miyalaming qo'shilishidan vujudga kelgan. 
Rombsimon chuqurcha qoq o'rtasidan o'tgan egat orqali o'ng va chap 
bo'laklarga bo'linadi. Egat old tomondan suv yo'liga, orqa tomondan 
orqa miyaning markaziy kanaliga tutashib ketadi. Egatning ikki yonbo­
shida kulrang moddadan hosil bo'lgan tepalikda yuz nervi bilan uzoq­
lashtiruvchi nervning yadrolari joylashgan. Bundan tashqari, eshituv 
maydoni, undan chiqqan eshituv nervi tolalarining ko'ndalang yo'nalishi, 
VIII juft nervning yadrosi ko'rinadi. Rombsimon chuqurchaning pastki 
qismida XII juft nerv yadrosining uchburchagi joylashgan. Shunday
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qilib, rombsimon chuqurchada, yuqorida aytilganidek, bosh miyaning 
V,VI,VII,VIII,IX,X,XI va XII juft nerv yadrolari joylashgan. Shuning 
uchun rombsimon chuqurcha odam organizmidagi muhim vazifani baja­
radi. Jumladan, yurak va qon tomir, nafas a’zolari, ovqat hazm qilish 
sistemasi, siydik chiqarish va tanosil a’zolari faoliyatini avtomatik ra­
vishda tartibga soladi va ulami bir butun sistemaga qo‘shadi.