O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

-rasm. Suyak to'qimasi.
/-suyak hujayralari; 2-oraliq moddalar.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ingichka tolalar (miofibrillar) bo'lishi bilan organizmdagi boshqa to'qi- 
malardan farq qiladi.
Organizmda tuzilishi va joylashishiga qarab ikki xil (silliq va ko'nda- 
lang-targ'il) muskul to'qimalari tafovut qilinadi.
Silliq muskul to'qimasi — ichki 
a ’z o la r (m e ’da, ich ak lar, siydik 
yo'llari va bachadon kabi a'zolar)da, 
qon va limfa tomirlarining devorida 
jo y la s h g a n b o 'lib , b itta y ad ro li 
duksimon hujayralardan tuzilgan (7- 
rasm). Hujayralar odatda bir-biriga 
juda yaqin joylashadi. Silliq muskul 
to'qim alarini vegetativ nerv sistema­
si innervatsiya qiladi, binobarin kam 
energiya sarflab, g'ayriixtiyoriy se- 
kin qisqaradi. Silliq muskul to'qim a­
lari tarkibidagi elastik va kollagen to­
lalar ularning hujayralarini o'zaro bir- 
lashtiradi, ya'ni tayanch vazifasini ba­
jaradi.
Ko'ndalang-targ'il muskullar (8- 
rasm) skeletni qoplab joylashadi. Har 
bir muskul tolasining yuzga yaqin 
o'zagi va protoplazmasi bo'lib, yupqa 
va tiniq parda bilan o 'ralgan. Bu 
m u sk u llar ix tiy o riy ra v ish d a q isq a ra d i.
Shuning uchun ular (bundan yurak muskullari 
mustasno) skelet muskullari yoki ixtiyoriy ra­
vishda qisqaruvchi muskullar deb ham ataladi.
Har bir muskul tolasi bir necha millimetrdan
10— 12 sm gacha bo'lib, bir uchidan ikkinchi 
uchiga tutamlar shaklida yo'naladi. Bu muskul 
tolalarining qisqaruvchi moddasi mikroskop 
ostida ko'rilganda ko'ndalang-targ'il bo'lib 
ko'rinadi. Chunki muskul tolasi tarkibidagi 
izotop va anizotop zarrachalar nurni turlicha 
sindiradi. Natijada muskul tolalari ko'ndalang- 
targ'il bo'lib ko'rinadi, uning nomi ham shun- 
dan kelib chiqqan. Skelet muskullari silliq 
muskul to'qim asiga nisbatan tez va k o 'p
energiya sarflab qisqaradi. Yurak muskul to'qi­
masi (miokard) ko'ndalang-targ'il muskul to- 
lalardan tuzilgan b o'lsa ham g'ayriixtiyoriy