O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Nazorat savollari

1. 
   Minerallarning zichligiga qarab tasnifi?
   
2. 
   Og‘ir minerallarning zichligi qanday?
   
3. 
   Engil minerallarning zichligi qanday?
   
4. 
   Mineral zarrachalarning zichligidagi farqiga qarab boyitish usuli nima deb ataladi?
   

TAJRIBA ISHI №2


RUDALARNI HAJMIY OG‘IRLIGINI
ANIQLASHNI O‘RGANISH.


Ishdan maqsad: Tajriba sharoitida namunaning hajmiy og‘irligini aniqlashni urganish.
Ishni bajarish uchun qisqacha nazariy ma’lumotlar
Hajmiy og‘irlik tabii holda va tajriba sharoitida aniqlanadi. Lekin, shunga qaramasdan hajmiy og‘irlik tabii hldagiga nisbatan tajriba sharoitida aniqlanganda aniqligi birmuncha ortiqroq buladi.
Hajmiy og‘irlik – bu tog‘ jinsining og‘irlik birligi bulib, uning tabii sharoitdagi qattiq, suyuq (suv) va gazsimon holatlaridan tashkil topadi.

bu erda: G- tog‘ jinsining og‘irligi, mos holda qattiq, suyuq (suv) va gazsimon holatlaridagi;
V- tog‘ jinsining hajmi, mos holda qattiq, suyuq (suv) va gazsimon holatlaridagi;
γ- tog‘ jinsining hajmiy og‘irligi.

Quruq tog‘ jinsining hajmiy og‘irligi uning og‘irligini hajmiga nisbatiga teng.

Kupchilik tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi 1 - 3,5 g/sm³ oralig‘ida buladi. Katta hajmiy og‘irlik (5,5 g/sm³ gacha) zich magmatik jinslarga va gematit, magnetit, siderit va boshka minerallar uchun xarakterli. Gips, tosh tuzi, kumir, torf, grafit va boshqalar kichik hajmiy og‘irlikka egadirlar. Kumirning hajmiy og‘irligi uning g‘ovakligi, uglerod miqdori va qushimcha minerallarga bog‘liq.
Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi ularning g‘ovaklik koeffitsientiga, hulligiga va uziga suv shimib oluvchanligiga bog‘liq. G‘ovaklik ortishi bilan hajmiy og‘irlik kamayadi.
γ, γ_so (solishtirma og‘irlik) va g‘ovaklik R urtasida quyidagi bog‘liqlik bor:
γ = γ_so (1- 0,02R) g/sm³.
Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligi γ ning uning solishtirma og‘irligi γ_so ga nisbati minerallar bilan tog‘ jinsi hajmini tulish darajasini xarakterlaydi va zichlik koeffitsienti deyiladi:

Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligini aniqlashning bir necha xil usullari mavjud:

• 
  eng oddiy usul – tug‘ri shakldagi (kub, prizma, silindr va h.k.) namunani ulchash yordamida aniqlash;
  
• 
  hajmulchagich yordamida aniqlash;
  
• 
  gidrostatik ulchash usuli natijasida aniqlash.