21
Bu g’oya ansambl markazi – Joser piramidasining katta hajmi va kompozitsion yechimi orqali
ochiladi.«Joser piramidasidagi bu g’oya keyingi fir‘avnlar davrida yanada rivojlantirildi. Eramizdan
avvalgi XXVII asrlarda Misr tarixida eng gigant piramidalar qurildi.
IV dinastiya fir‘avnlari Xufu, Xafra va Minkaura (greklar ularni Xeops, Xefren, Mikerin deb
atashgan, tarixda ham shu nomlar ko’proq ishlatiladi) piramidalari bizgacha yaxshi saqlangan. Giza
yaqinida joylashgan bu piramidalar ansamblining ajralmas qismi bo’lgan sfinks haykali (odam boshli,
sher tanali haykal), Xefren piramidasiga boradigan yo’l boshiga qo’yilgan 60 metr uzunlikka ega bo’lgan
katta sfinks haykali boshi Xefrenning fir‘avnlik libosidagi ko’rinishini aks ettiradi. Shu sfinkslar
kichraytirilgan nusxalari esa Xefren ibodatxonasiga kiraverishda ikki tomonga o’rnatilgan.
Piramidalar ansambli ichida eng kattasi Xeops piramidasidir. Balandligi 146,6 metr, asosi esa 233 m.
Tarixchi Gerodotning ta‘rifiga ko’ra, Xeops piramidasi 20 yil mobaynida qurilgan. Piramidaga toshlar
olib kelish uchun kerak bo’lgan yo’lni qurish uchun esa 10 yil kerak bo’lgan. Odamlar (qullar, erkin
dehqon va hunarmandlar) shu piramidani qurish uchun haydab kelingan. Bu esa davlat ekonomikasiga
ta‘sir etmay qolmadi. Xalq g’alayonlariga sabab bo’ldi. Shuning uchun V dinastiya fir‘avnlari hajmi
katta bo’lmagan piramidalar qurdira boshladilar. Lekin piramida ansamblida ibodatxonaga alohida
e‘tibor berdilar, uning hajmi kengaydi, badiiy bezagida monumental relef va rassomlik keng qo’llanila
boshlandi. Bu tasvirlar marhumni ulug’lash va ilohiylashtirishga qaratilgandir. Qurilishda ustunlarning
konstruktiv funktsiyalari ortdi. Ko’rinishi palma daraxti, bog’langan nilufarlarni eslatuvchi ustunlar
qo’llanila boshlandi. Bu xususiyat keyingi Misr me‘morligining xarakterli tomonini belgiladi. Shu
jihatdan Abusirdagi fir‘avn Saxura maqbarasi ansambli diqqatga sazovordir.
Liviya yassi tog’lari etaklaridagi fir‘avn Mentuxotep I maqbarasi ansambli Misr me‘morligining
yangi qirralarini namoyon etadi.
Fivadagi Karnak va Luksor ibodatxonalari gigant me‘morlik komplekslaridandir. Karnak (er. av. XVI
asr, me‘mor Ineni) va Luksor ibodatxonalari (er. av. XV asr, me‘mor kichik Amenxotep)da me‘morlar
birinchi bor ochiq xovli atrofini kolonadali yechib, yangi podsholik me‘morligining o’ziga xos
tomonlarining shakllanishiga asos soldilar. Bu komplekslarda qadimgi Misr me‘morlik an‘analarining
muhim tomonlari o’z ifodasini topdi, shu bilan birga, tantanali va hashamatli bo’lib borayotgan
marosimlar bilan aloqador bo’lgan me‘morlikning yangi ko’rinishlari namoyon bo’ldi. Ibodatxonalar
uchun ishlatilgan ustun yuzalari, devorlar rangli releflar bilan bezab chiqilgan. Ibodatxonalar uchun
ishlatilgan ustun kapitellari ham xarakterli. Ular papirus va nilufar gul g’unchalarini eslatib, binoga
afsonaviy ko’rinish baxsh etadi. Me‘morlikning qirralari podsho ayol Xatshepsutning maqbara va
ibodatxonasida ham seziladi.
Do'stlaringiz bilan baham: