O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

 
4. Motivlarning turlari 
Inson ehtiyojlarining asosiy xususiyatlariga qondirish kuchi, paydo bo‘lishining davriyligi va usuli 
kiradi. SHaxsning ahamiyatli ehtiyoji, uning jisga bog‘liq mazmuni, ya’ni, ushbu ehtiyojni qondira 
oladigan moddiy va ma’naviy madaniyat ob’ektlarining yig‘indisidir. 
Ehtiyojdan keyingi motivatsion ahamiyatga ega bo‘lgan tushuncha – bu 
maqsad
. Maqsad deb, 
faoliyat bilan bog‘liq bo‘lgan, dolzarb ehtiyoji qondiruvchi bevosita anglanuvchi natijaga aytiladi. 
Psixologik jihatdan maqsad ongning motivatsiyali qo‘zg‘atuvchi mazmuni, u inson tomonidan 
faoliyatining bevosita va yaqin kutilayotgan natijasi sifatida idrok qilinadi. 
Ko‘rib chiqilgan motivatsiyali hosilalardan dispozitsiyalar (motivlar), ehtiyojlar va maqsadlar inson 
motivatsion sohasining asosiy tashkil etuvchilari bo‘lib hisoblanadi. 
SHaxsning motivatsion sohasini rivojlanganlik nuqtai nazaridan kenglik, egiluvchanlik va 
ierarxiyalashtirish ko‘rsatkichlari bo‘yicha baholash mumkin. Motivatsion sohaning 
kengligi
deyilganda, 
darajalarning har birida keltirilgan dispozitsiyalar, ehtiyoj va maqsadlar kabi motivatsion omillarning sifat 
jihatidan turli-tumanligi tushuniladi. Odamda turli xil motivlar, ehtiyoj va maqsadlar qanchalik ko‘p 
bo‘lsa, uning motivatsion sohasi ham shunchalik rivojlangan hisoblanadi. 
Motivatsion sohaning 
egiluvchanligi
motivatsiya jarayonini quyidagicha xarakterlaydi: yuqori 
darajadagi motivatsion maylning qondirilishi uchun quyi darajadagi turli xil motivatsion mayllar 
qanchalik ko‘proq qo‘llanilgan holatda motivatsion soha ham shunchalik darajada egiluvchan bo‘ladi. 
Masalan, bir individ uchun bilim olishga bo‘lgan ehtiyoj faqat televidenie, radio va kino hisobiga 
qondirilsa, boshqasi uchun xuddi shunday ehtiyojni qondirish vositasi turli kitoblar, davriy matbuot, 
odamlar bilan muloqot hisoblanadi. Keyingi holatda motivatsion soha egiluvchanroq bo‘lib sanaladi.