O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

II-ish o‘rni: Yig‘ish ishlari

Porshen zichlagichini silindrga o‘rnatish.	Qo‘lda.	6-zichlagich.	Zichlagichga tormoz suyuqligi surtilib, yangi zichlagich 6 ni silindr ariqchasiga qo‘lda o‘rnatilsin.
Porshenni silindrga o‘rnatish.	Qo‘lda.	5-porshen.	Porshen 5 ga tormoz suyuqligi surtilib, oxirgi holatiga bosilsin.
Porshen g‘ilofini o‘rnatish.	Qo‘lda.	3-g‘ilof.	Yangi g‘ilof 3 o‘rnatilsin.
Shtutser qopqog‘i va shtutserni o‘rnatish.	Kalit.	1-shtutser qopqoqchasi; 2-shtutser.	Shtutser 2 ni 0,6 kg.m momentda mahkamlanib qopqoqcha 1 bukilsin.
Silindr va supportga kolodkalar, prujina, yo‘naltiruvchi barmoq hamda himoya g‘ilofini o‘rnatish.	Kalitlar to‘plami.	1-kolodkalar; 2-prujina; 3-barmoq; 4-g‘ilof; 5-support.	Kolodkalar 1 prujinalar 2 ga o‘rnatilib, support 5 ga joylashtirilsin va g‘iloflari bilan barmoqlar 3 support 5 ga burab mahkamlansin. Boltlar 2,6 kg.m momentda mahkamlansin.
Supportni yig‘ilgan holatda burish mushtchasiga o‘rnatish.	Kalitlar to‘plami.	1, 2 – boltlar.	Boltlar 2, 0,5 kg.m momentda mahkamlansin.
Tormoz shlangini supportga ulash.	Kalitlar to‘plami.		Boltlar 1, 2,5 kg.m momentda mahkamlansin.
Tormoz shlangini ulash.	Kalitlar to‘plami.	1-gayka; 2-bolt.	Ikkita kalitdan foydalanib, gayka 1 ni 1,6 kg.m va bolt 2 ni 2,0 kg.m momentda mahkamlansin.
G‘ildiraklarni o‘rnatib avtomobilni yerga tushirish.	Qo‘lda.	1-g‘ildirak; 2-ko‘targich.	G‘ildirak 1 ni o‘rnatib, gaykalar qo‘lda buralib, avtomobil yerga tushirilsin.
G‘ildirak gaykalarini qotirish.	G‘ildirak kalit.	1-kalit; 2-gayka.	Gaykalar 2 9-11 kg.m momentda mahkamlansin.
Tormoz suyuqligini quyish.	Qo‘lda.		Ulangan joylarning zichligi tekshirilsin.

“TASDIQLAYMAN”
ICHBDO`: ________

Guruh
Sana

2.1.O`quv-amaliy mashg`ulot texnologiyasi modeli

Vaqt: 6 soat			Talabalar soni: __ta
Uquv mashg`ulotining shakli va turi			Amaliy- o`quv amaliyoti
O`quv-amaliy mashg`ulotining rejasi	1Gidroyuritmali tormoz tizimining vazifasi va tuzilishi 2Pnevmo yuritmali tormoz tizimining vazifasi va tuzilishi 3 Ularni qismlarga ajratish va yig`ish 4 Baxolash va baholarni e’lon qilish
O`quv-amaliyot mashg`uloti maqsadi: o`quvchilarga gidroyuritmali va pnevmo yuritmali tormoz tizimining vazifasi va tuzilishi to`g`risida ma’lumot berib ularda bilim va ko`nikmalarni shakllantirish. Ularni kasbga qiziqishini oshirish, Vatanga Muhabbat tuyg`usini shakllantirish, Milliy istiqlol g`oyasi ruhida tarbiyalash
O’qitish natijalari		Amaliy mashg’ulot bo’yicha o’quvchilarni egallagan bilim ko’nikmalari hosil bo’lgan yangi ma’lumotlari va kompetensiyalari.
Pedagogik vazifalar: Gidroyuritmali va pnevmo yuritmali tormoz tizimining ish jarayonlarini tushuntirish va amaliyotga tayyorgarlik ishlarini o`rgatish Amaliyotda ishlatiladigan asboblar va moslamalarini ko`rsatishva to`g`ri foydalanishni o`rgatish Gidroyuritmali va pnevmo yuritmali tormoz tizimini qismlarga ajratish usullarini o`rgatish va texnika xavfsizligi qoidalarini aytish Qismlarga ajratish va yig`ish ishlariga yo`riqnoma berish va jarayonni nazorat qilish Bajarilgan ishlarni baxolash, qo`yilgan hatolarni qo`rsatib berish			O`quv faoliyati natijalari: Gidroyuritmali va pnevmo yuritmali tormoz tizimining ish jarayonlari aytib beradilar Gidroyuritmali va pnevmo yuritmali tormoz tizimini tushunadilar va amaliyotga tayyorgarlik ishlarini o`rganadilar Qismlarga ajratish va yig`ish ishlarida ishlatiladigan asboblar va moslamalarni tushunadilar va ulardan to`g`ri foydalanadilar Qismlarga ajratish va yig`ish ishlari o`rganadilar va texnika xavfiszlik qoidalarga amal qiladilar Yo`riqnomadan foydalanib qismlarga ajratish va yig`ish ishlari ishlarini bajaradilar Bajargan ishlar bahosini biladilar, hatolar ustida ishlaydilar.
O`qitish usullari			Maruza, tushuntirish, ko`rsatish, yo`riqnoma berish, plakatlar bilan ishlash
O`quv faoliyatini tashkil etish shakli			Jamoaviy , guruxlarda ishlash va yakka tartib
O`qitish vositalari			Stendlar, ko`rgazmali qo`rollar. plakatlar, Grafik organayzerlar: “ T” jadvali, “Insert” jadvali
O`qitish shart-sharoiti			Jihozlangan Avtomobil tuzilishi ustaxonasi.
Qaytar aloqa usul va vositalari			Og`zaki savol-javob, test savollari

2.2. O`quv amaliyotini texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	o`qituvchi	o`quvchilar
1-bosqich. O`quv-amaliyotiga kirish (15minut)	1.1. Tashkiliy boshlanish. O`quvchilarni amaliyotga tayyorgarligini, sanitariya-gigiyena holatini, tashqi ko`rinishi tekshiradi. Yo`qlama qiladi, texnika xavfsizligi jurnaliga imzo qo`ydiradi. 1.2. Mavzuga kirish O`quvchilarni mashg`ulot nomi va maqsadi bilan tanishtiradi. Uyga berilgan vazifani tekshiradi. Mashg`ulot tartibini tushuntiradi. Baholash mezonlarini e’lon qiladi ( 1Ilova) .	Amaliyotga texnika havfsizligi, sanitariya va gigiyena talablariga rioya qilgan xolda mahsus kiyimda keladi, texnika xavfsizligi jurnaliga imzo qo`yadilar Tinglaydilar,
2- bosqich Asosiy qism (210 min)	Kirish yo`riqnomasi (60 min) O`quvchilar bilimini faollashtirish. 2.1. O`quvchilarni faol ishtiroq etishlari uchun egallagan bilimlari yetarligini og`zaki savol – javob shaklida aniqlaydi (2-Ilova) va “BBB” jadvalining 2ta ustunini (3-Ilova) to`ldirishni taklif qiladi. Aniqlangan bilimlar va fanlararo bog`likligi asosida tormoz tizimining moxiyatini tushuntiradi. 2.2. Qismlarga ajratish va yig`ish ishlari turlarini, ularni farqini, qo`llanishini, Qismlarga ajratish va yig`ish ishlariga joy tayyorlashni, kalitlardan foydalanishni tushuntiradi. 2.4 Ish vaqtida asbobdan to`g`ri foydalanish, to`g`ri ushlash qoidalarini tushuntiradi 2.6. O`quvchilarni mavzu bo`yicha berilgan materialni o`zlashtirgani savol-javob qilib aniqlaydi (4-Ilova). Joriy yo`riqnoma (130 min) YAngi o`quv material bo`yicha amaliy mashq bajarish 2.7. O`quvchilarni ish joylariga tahsimlab Qismlarga ajratish va yig`ish ishlari jarayoniga yo`riqnoma (texnologik xarita) beradi va o`quvchilar ishlarini nazorat qiladi. 2.8. Ishlash jarayonida o`quvchilar tomonidan ko`ygan xatolarni ko`rsatadi. Yakuniy yo`riqnoma (20 min) 2.9. Mashg`ulot tugaganidan so`ng ish joylarini talab darajasiga keltiradi ishni va asboblarni qabul qiladi. 2.10. Faollik mashqlaridaqatnashadilar (6-ilova)	Savollarga javob beradi ,”BBB” jadvalini to`ldiradi. Tiglaydilar, yozib oladilar. Tomosha qiladilar, o`rganadilar Savollarga javob beradi Tasniflaydilar (5-ilova) Tiglaydilar, asboblarni tanlaydilar Tiglaydilar, yozib oladilar O`quvchilar o`z ish joylariga turadilar va mashg`ulot raxbari ko`rsatmalariga rioya qilgan xolda ishlarini bajaradilar. Bajargan ishlarini va asboblarni mashg`ulot rahbariga topshiradilar Ish joyini tozalaydilar
3-bosqich Yakuniy (15 min)	Yakunlash. 3.1.O`quvchilarni amaliy mashg`ulot bo`yicha baxolarni elon qiladi (1a-Ilova). 3.2 Kelgusi kasbiy faoliyatlarida bu ishlarni puxta o`rganish axamiyati muhumligiga o`quvchilar etiborini qaratadi 3.3 Kelgusi mashg`ulot bilan tanishtiradi va mustaqil ish tariqasida mavzuni o`qib ”Raqamni aniqla” jadvalini (Ilova-6) to`ldiradi vazifa beradi	Tinglaydilar Topshiriqni yozib oladilar

25-Mavzu: Gidravlik yuritmani tormoz tamog’ining ishlash uslubi


Reja

1. Gidravlik yuritmani tormoz tamog’ining vazifasi

2. Gidravlik yuritmani tormoz tamog’ining tuzilishi
3. Gidravlik yuritmani tormoz tamog’ining ishlash uslubi
Gidravlik yuritmali tarmoqda ish jismi vazifasini tormoz suyuqligi o’taydi. Bu turdagi tormoz yuritmasi gidrostatik xususiyatga ega bo’lib, tormozlash uchun kerakli energiya suyuqlik bosimi vositasida tarqaladi. Soddalashgan gidrostatik yuritma rasmda tasvirlangan.
Tormoz pedali 4 bosilganda, asosiy tormozning tsilindr porsheni ta’sirida tsilindr 1 ichidagi suyuqlik bosim ostida g’ildirak tsilindrlariga yuboriladi. Natijada g’ildirak tsilindri 2 porshenni harakatlantirib, tormoz kolodkalarini keradi. Tormoz pedali qo’yib yuborilishi bilan tarmoqda bosim keskin kamayadi, natijada g’ildirak va asosiy tsilindr porshenlari olingi xoliga qaytadi. Tormoz pedaliga ta’sir etuvchi kuchni kamaytirish maqsadida tarmoq vakuum yoki gidrovakuum kuchaytirgich 3 bilan ta’minlangan.
Keyingi paytda harakat xavfsizligini to’laroq ta’minlash maqsadida ikki shaxobchali tormoz yuritmalari qo’llanilmoqda.

Bularga ikki tarmoqli asosiy tsilindr qo’yilgan bo’lib, har bir tarmog’i o’zi uchun belgilangan tormoz yuritmasi shaxobchasi uchun ishlaydi. Ko’pincha shaxobchalardan biri oldingi g’ildirak, boshqasi esa ketingi g’ildirak tormoz mexanizmlarining ishlashini ta’minlaydi. VAZ-2103 avtomobilining gidroyuritmasi ikki shaxobchali bo’lib, diskli oldingi g’ildirak tormoz 1 va 2 dan ham ketingi baraban turidagi kolodkali tormoz 9 va 10 dan tashkil topgan. Boshqaruvchi qism vazifasini pedal 6, ikki bo’linmali asosiy tormoz tsilindri 4, siyraklanishni kuchaytirgich 5, tormoz rostlagich 8 bajaradi. Bular bilan tutashgan shaxobcha 7 ketingi g’ildirak, shaxobcha 3 esa oldingi g’ildirak mexanizmlarini ulaydi. Shaxobchalardan biri buzilib suyuqlik oqib ketsa, boshqa buzilmagan shaxobcha yordamida avtomobil to’xtatiladi.
Gidroyuritmali tormoz tarmoqlari yuqori f. i. k. ga ega bo’lib, ishchi qismlarning vazni kichik va ixcham. Lekin bu turdagi tormozni og’ir ish sharoitida katta yuklanish bilan uzluksiz ishlatib bo’lmaydi. Bu xolda gidroyuritmada suyuqlik juda ham qizib, tormozlash paytida uning bosimi 10-12 MPa (100-120 kgksm²) dan kamayib ketadi, natijada tarmoqning ishlash aniqligi keskin pasayadi. Shu sababli gidroyuritmali ish tormozi ko’p yuk ko’taruvchi avtomobillarda qo’llanilmaydi.

Faoliyat turlari

Asbob uskuna, moslama va ashyo.