82
Xulosalar
1.
Tadqiqotlar natijasida Zarafshon davlat qo‘riqxonasi hududida barxo‘r
qo‘ng‘izlarning (Chrysomelidae) 5 ta kenja oila, 17 ta avlodga mansub 43 turi
aniqlandi. Turlarining ko‘pligi bo‘yicha kenja oilalar quyidagi tartibda joylashadi:
Alticinae -
23 tur (53,48%),
Cryptocephalinae
-10 tur (23,25%),
Chrysomelinae
-5
tur (11,6%),
Galerucinae
– 4 tur (9.3%),
Criocerinae -
1tur (2.32%) .
2.
Turlarining xilma-xilligi bo‘yicha Cryptocephalus va Longitarsus avlodi
ustun turib, bu avlodlarning mos ravishda 10 va 7 ta turi aniqlandi. Bargxo‘r
qo‘ng‘izlarning dominanat turlariga
Chrysomela Populi, Chrysomela tremula,
Haltica suvorovi, Haltica tamaricis, Agelastica alni, Luperus xothopoda,
Phyleotreta atra, Phyleotreta nemorum, Phyleotreta praticola, Cryptocephalus
turangae
kiradi.
3.
Qo‘riqxona hududida
Chrysomelinae
kenja oilasining 4 avlodga mansub 5
turi aniqlandi. Turlarining keng tarqalishi bo‘yicha
Chrysomela
avlodi oldingi
o‘rinda turadi. Bu avlodning 2 ta turi-
Chrysomela populi (terak bargxo’ri)
va
chrysomela tremula
(
qizilko’krak tog’terak barggxo’ri
) qo‘riqxonadagi eng ko‘p
sonli turlar bo‘lib, ular barcha bargxo‘r qo‘ng‘izlarning 11,8% va 7,43% ini
tashkil etadi.
4.
Qo‘riqxona hududida yer burgacha (
Alticinae
) qo‘ng‘izlarning 7 avlodga
mansub 23 turi tarqalgan. Turlarining xilma-xilligi bo‘yicha
Longitarsus
va
Phyleotreta
avlodi vakillari ustun turib, bu avlodlarning mos ravishda 7 va 5
tadan turi aniqlandi. Yer burgachalari qo‘ng‘izlarning dominant turlariga
Phyleotreta atra- qora burgacha (
6,13%
), Phyleotreta nemorum-yorqin oyoqli burga
(4,83%), Phyleotreta praticola- mis rangli burga(4.98%), Haltica suvorovi-jiyda
bargxo‘ri (7.05%), Chaetocnema tibialis (4.37%), Chaetocnema hortensis-
bug‘doy poyasi burgasi (4.14%) kiradi.
5.
Bargxo‘r qo‘ng‘izlar orasida dominantlik darajasiga ko‘ra terak bargxo‘ri
-
Chrysomela populi
birinchi o‘rinda turadi.
Terak bargxo‘ri qo‘ng‘izlarning paydo
bo‘lishi aprel oxiri va mayning boshlariga to‘g‘ri keladi. Qo‘ng‘izlar sonining
maksimal qiymati iyulning oxiri-avgustning boshlariga kuzatiladi. Bu davrda har
83
bir o‘simlikdagi qo‘ng‘izlarning o‘rtacha soni 76-90 tani tashkil etadi. Oktyabrdan
boshlab qo‘ng‘izlar qishlovga ketadi.
6.
Chrysomelidae oilasi turlarini yashash sharoitlariga moslashishlariga qarab
2 ta hayotiy shakli farq qilinadi: 1) Dendrobiontlar- daraxt va buta o‘simliklar
bilan trofik bog‘langan bargxo‘rlar bo‘lib, ular barcha qo‘n‘izlarning 33.33% (14
tur), ni tashkil etadi; 2) Xortobionlar- o‗t o‘simliklar bilan trofik bog‘langan
turlar bo‘lib, ular 66.67% (28 tur) ni tashkil etadi.
7.
Bargxo‘r qo‘ng‘izlarni yorug‘likka munosabatiga qarab geliofil
(Chrysomela populi, Cryptocephalus tamaricis, Cryptocephalus turangae
,
Haltica tamaricis, Oulema melanopus)
va umbrofil (
Phyleotreta atra,
Phyleotreta nemorum , Ch tremula)
turlarga ajratish mumkin.
8.
Qo‘riqxonadagi o‘simliklar bargxo‘r qo‘ng‘izlardan sezilarli zazar ko‘radi.
Jumladan, terakka C
hrysomela populi,
Cryptocephalus populi
va
Chrysomela
tremula,
tolga
Lochmaea capreae, Agelastica alni,
yulg‘unga
Cryptocephalus
tamaricis, Haltica tamaricis, Cryptocephalus undulatus
),
jiydaga
Haltica
breviuscula pamiranica, Haltica suvorovi,
turang‘ilga
Cryptocephalus turangae
,
pechaklarga
Longitarsus pellucidus, Longitarsus longipennis, Longitarsus
exoletus
), olabutaga
Chaetocnema breviuscul , Chaetocnema tibialis
turlari jiddiy
zarar yetkazadi.
9.
Qayd qilingan turlar qo‘riqxona yaqinidagi agrosenozlarda iqtisodiy
ahamiyatga ega zararkunandalar hisoblanadi. Madaniy yem -xashak ‘simliklari df
sabzavot ekinlariga
Phyllotreta atra, Ph.vittula, Ph.undulata, Aphthona
euphorbiae, A.flaviceps, Longitarsus parvulus, Chaetocnema hortensis
Ch.breviuscula, Phsylliodes chrysocephalus
kabi turlar, g‘alla ekinlariga
Chaetocnema tibialis , Ch. hortensis, Phyllotreta vittula, Oulema melanopus,
bog‘lardagi turli daraxtlarga
Cryptocephalus, Leperus
avlodlari turlari,
kartoshkaga kolorado qo‘ng‘izi (
Leptinotarsa decemlineata
) zarar keltiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
