O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi

Agelastikca  alni  L- 

Zirk  bargxo‘ri  ko‘k  metall  rangdagi    tanasi  kuchli 

bo‘rtgan  qo‘ng‘iz.  Uzunligi  5-7  mm.  Ustki  qanotlarining  keyingi  qismi  biroz 

kengaygan,  qalin,  ammo  mayda  nuqtalar  bilan  qoplangan,.yosh  lichinkalarining 

qora  yaltiroq  qalqoni  va  ustki  qanotlari  ham  qora 

yaltiroq,  tanasi  olxo‘ri  rangli.  Voyaga  yetgan 

lichinkalarining tanasi ko‘k –yashil, ancha qalin tuklar 

bilan  qoplangan.  Lichinkasinig  uzunligi  12  mm 

gacha,  tuxumlari  ovalsimon,  yorqin  sariq  rangli 

g‘umbagi yorqin sariq rangli, yumshoq, juda nozik. 

Zirk  bargxo‘ri  zirkning  barcha  rivojlanish 

bosqichlarida  zarar  yetkazadi.  Urg‘ochisining  tuxum 

qo‘yishdan oldin qorin qismi kengayadi va ustki qanot 

unga  yopishmaydi.  Tuxumlarini  to‘p-to‘p  qilib 

barglarini orqa tarafiga qo‘yadi. Tuxumlarining o‘rtacha soni 70 tagacha bo‘ladi.5-

6  hafta mobaynida bitta urg‘ochi qo‘ng‘iz 600-900  ta tuxum qo‘yadi va  keyin 

nobud  bo‘ladi.  Tuxumdan  5-12  kundan  keyin  lichinka  chiqadi.  Dastlab  ularning 

---

 

68 

 

barchasi  birga  oziqlanadi,  barg  to‘qimasini  zararlaydi  va  faqat  bargning  skelet 

qismi  ya‘ni  tomirlari  qoladi.    Lichinkalar  oziq  uchun  o‘rmalab,  kaloniyadan 

alohida  guruhlar  holida  ajraladi  va  ikkinchi  yoshida  faqat    alohida  lichinkalari 

birga  oziqlanadi.  O‘simlik  gullash  davrida  yana  uncha  katta  guruh  holida 

to‘planadilar.  Uch  marta  tullagan  lichinkalar  sariq  rangga  kiradi  va  tezda  keyin 

yana  qorayadi. Ma‘lum  davr  davomida  tuxum  qo‘yganligi sababli  yozgi  davrdagi 

populyatsiyalar  tarkibida  turli  yoshdagi  populyatsiyalar  bo‘ladi.  Yozning 

o‘rtalarida  iyulning  oxiri  va  avgustning  boshida  lichinkalari  tuproqqa  kiradi  va 

oval    bo‘shliqlarida  tuproqning  yuza  qismlarida  g‘umbakka  aylanadi.  Bir  hafta 

mobaynida  yosh  qo‘ng‘izlar  paydo  bo‘ladi,  ular  barglarida  noto‘g‘ri  shaklda 

teshiklar paydo qiladi. Voyaga yetgan hashorotlar qishlaydi. 

          Zirk  bargxo‘ri  ko‘p  sonli  bo‘lib  o‘simlik  bargi  bilan  oziqlanishi  yosh 

daraxtlarning  nobud  bo‘lish  sababchisi  bo‘lishi  mumukin.  Yil  davomida  2  ta 

generatsiya rivojlanadi. Zirk bargxo‘ri Yevropaning qismida shu jumladan Rossiya 

Yevropa  qismida  (tundra  va  sahro  zonasining  janubidan  tashqari)  Kavkaz  oldida, 

Sibir,  Shimoliy-sharqiy  Qozog‘iztonda  keng  tarqalgan.  Shuningdek  Shimoliy 

Amerikaga ommaviy tarqalgan.