O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

5-§. Metall qotishmalarni erituvchi pechlar 
Quymakorlikda  zarur  tarkibli  cho‘yan,  po‘lat  va  rangli  metall 
qotishmalarni  olishga  vagranka  deb  ataluvchi  shaxta  pechdan,  kichik 
konvertorlardan,  elektrpechlardan  keng  foydalaniladi.  Kuzatishlar  ko‘rsatadiki, 

---

81 
 
quyuv  sexlarda  olinayotgan  cho‘yan  quymalarning  -  90%  dan  ortiqrog‘i 
vagrankalarda  olinadi,  chunki  bu  pechlarni  tuzilishi  oddiyligi,  boshqarilishi 
qulayligi, kam yoqilg‘i talab etishi bilan birga uzluksiz va unumli ishlaydi. 
Vagranka  pechining  tuzilishi  va  ishlashi  vagranka  silindrik  shaxta  pechi 
bo‘lib, devorlari o‘tga chidamli shamot g‘ishtidan terilgan va sirtidan esa po‘lat 
list bilan qoplangan. U massiv cho‘yan plita taglik (4) da, taglik esa poydevorga 
o‘rnatilgan  ustunlarda  yotadi,  taglikning  markazida  pechning  ichki  devori 
diametriga  teng  teshigi  bo‘lib,  zich  berkitilgan  (ta’mirlash  vaqtida  ochiladi) 
o‘txona  tubi  qum  va  qolip  materiallari  bilan  to‘ldirilib,  zichlangan  bo‘ladi. 
Pechni shaxta qismida shixta materiallarni yuklash darchasi (10) bor. Shixtaning 
pechga  yuklashda  devorlari  shikastlan-  masligi  uchun  darchani  pastrog‘iga 
devoriga cho‘yan plita (9) o‘rnatilgan. Pechga kiritilgan koksning yaxshi yonishi 
uchun  ventilator  6 dan  havo  halqali havo qutisi  orqali  furmalar  (5)  ga  350-700 
mm  suv  ustuni  bosimida  haydab  turiladi.  Odatda  furmalar  ikki  va  ba’zan  uch 
qator qilib o‘rnatiladi. O‘txonaning tubida cho‘yanni pechdan chiqarish teshigi 
uni  ustrog‘ida  shlak  chiqarish  teshigi  bo‘lib,  ularga  novlar  (14)  o‘rnatilgan. 
O‘txonada yig‘ilayotgan cho‘yan novi orqali cho‘yan yig‘ich (15) ga vaqti-vaqti 
bilan  chiqarib  turiladi.  Pechning  shixta  materiallar  yuklanadigan  darcha-  sidan 
yuqori  silindrik  qismi  truba  deyiladi.  Uning  ustki  qismiga  uchqun  so‘ndirgich 
(11) o‘rnatilgan. Jarayonda ajralay organ gazlar bilan chiqayotgan cho‘g‘langan 
zarrachalarni sovitib, tashqariga chiqarmay yig‘adi (50- rasm). 
Soatiga  2  tonnagacha  cho‘yan  ishlab  chiqaradigan  pechlar  kichik  2-10 
tonnagacha o‘rta va ortig‘iga katta pechlar deyiladi.