O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

3-§. Prokatlash stanlari, ularning tuzilishi va ishlashi 
Metallarni prokatlovchi mashinaga prokatlash stani deb ataladi (60-rasm). 
Prokatlash stanining asosiy qismi ish kleti deyiladi. Prokatlash stanining ish kleti 
staninasidagi  podshipniklarga  o‘rnatilgan  shesternalar  kompleksidan  iborat 
bo‘ladi. Jo‘valariga esa aylanma harakatni kuchli elektr dvigatel (1) dan elastik 
mufta (2), reduktor (3), asosiy mufta (4), shestrenyalar kleti (5), shpindellar (6), 
trefli mufta (7) orqali uzatiladi. 

---

99 
 
 
 
52-rasm.
 Prokatlash stanining sxemasi: 
1 - elektr dvigatel; 2 - elastik mufta; 3 - reduktor; 4 - kulachokli mufta; 5 - ish 
kleti; 6 - shpindellar; 7 - tref mufta; 8 - jo‘valar. 
 
53-  rasm, a da  prokatlash  stanining  jo‘valari  keltirilgan. Jo‘vaning  tanasi 
(1) «bochka» deb ataladi. Bochkaning ikki tomonida bo‘yinlari (2) bo‘lib, ular 
podshipniklarga joylashtiriladi. 
Bo‘yin krestsimon kesimli «tref» (3) ga o‘tadi. Silliq jo‘valar list, polosa 
prokatlash  uchun,  ariqchali  jo‘valar  murakkab  profillar  olish  uchun  xizmat 
qiladi. Ariqchali jo‘valarning (53-rasm, b) ish yuzalarida o‘yiqlari bo‘ladi. 
Ikki  jo‘vaning  bir-biriga  mos  ro‘para  o‘yiq  (ariqcha)lari  qo‘shilib  kalibr 
hosil  qiladi.  Agar  ularning  ajralish  chiziqlari  simmetriya  o‘qidan  parallel  o‘tsa 
ochiq,  parallel  o‘tmasa  yopiq  kalibrlar  deb  ataladi.  (53-rasm,  d,  a,  e)  Kerakli 
profil olish uchun metall ketma-ket bir necha kalibrlar tizimi dan o‘tkaziladi va 
bu  protsess  kalibrlash  deyiladi  (53-rasm, f).  Metallarni  kalibrlash  murakkab  va 
mas’uliyatli  jarayondir.  Kalibrlar  ishlatilishiga  ko‘ra  siquvchi,  cho‘zuvchi, 
xomaki  va  tozalab  ishlovchi  xillarga  ajratiladi.  Mahsulot  ishlab  chiqarishda 
kalibrlarning  xili  va  soni  zagotovka  kesimiga,  olinadigan  mahsulotning 
profiliga,  o‘lchamlariga  ko‘ra  belgilanadi.  Masalan,  relslar  olishda,  odatda, 
kalibrlar 9 ta, simlar olishda 15-20 ta bo‘ladi. 

---

100 
 
 
53-rasm.
 Prokatlash jo‘valari va kalibrlari: a - silliq listlar prokatlash jo‘vasi; 1 - 
bochka; 2 - bo‘yin; 3 - tref; b - sortli buyumlar jo‘valari; 4 - o‘yiq; d - ochiq 
kalibr; e - yopiq kalibr; f - qo‘shtavr balkalarni tayyorlashdagi kalibrlash 
jo‘valari.