О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

CHor  rabot 
(to`rt rabot), 
Qo`rg`on 
(qal`a), 
Arrabon 
(suvi ravon ketadigan ariq; suvi tez oqadigan ariq) deb 
nomlangan (arablar yashaydigan qishloq bo`lishi ham mumkin).
 
Keskin terak 
— Karmananing nomi, hozir Navoiy deb ataladi. Bu qishloqning ham o`ziga 
xos tarixi bor. Uning Keskin terak deb atalishi to`g`risida shunday rivoyat bor: bu erda juda ko`p 
terak o`sgan. Teraklarni bir kishi kelib kesib olib ketgan. SHundan beri bu joy Kesgan terak deb 
atalib kelar ekan. Erli xalq tilida «Keskin terak» deyiladi.
 
Dabboki 
— Buxoro viloyati Qorako`l  rayonidagi  qishloq nomi. Tojikcha dabbog  — teri 
ishlovchi, charmgar, dabbogi — terini oshlovchi kosib.
 
Etimak 
— Buxoro   viloyati   SHofirkon   rayonidagi qishloq.   Etimak    (YAtimak) — 
«etimcha»,      «etim      bola»;  «Etimak»  (yatimak)  degan  og`irlik  o`lchovi  bo`lgan;  etim  (yatim) 
so`zining «qashshoq», «batrak» ma`nosi ham bor.
 
YObi   ariq 
— Buxoro  viloyati   Konimex  rayonidagi qishloq. YObi (yobu) o`zbek xalqi 
tarkibiga  kirgan  qadimiy  elat,  qabila.  YObilarning  ko`pchiligi  asosan  Zarafshon  vodiysida 
istiqomat  qilgan.  YObi  qabilasi  tomonidan  qazilgan  ariq  YObi  arig`i  bo`lgan,  so`ng  qishloqqa 
ham «YObi ariq» nomi berilgan. Hozirda shu nom bilan ataladi.
 
Obduzd 
— Buxoro viloyatidagi ariq. Obduzd — «suv o`g`risi» yoki  «O`g`irlangan suv» 
demakdir.  Navbatini  kutmasdan  o`g`rincha  suv  oladigan  kishi  obduzd  deyilgan.  Ba`zan  biron 
yoriqqa  yoki  o`pqonga  kirib  ketib,  yana  er  yuziga  chiqadigan  jilg`a  suvi  ham  obduzd  deb 
atalgan.
 
Oxshix 
—  Buxoro  viloyatidagi  qishloq  nomi.  To`g`risi,  Oqshix  bo`lsa  kerak.  Turkman 
urug`laridan biri shix (shiyx) deb atalgan. Bir qancha urug`lar qora, oq, ba`zan ko`k, sariq kabi 
turlarga  bo`linadi.  Buxoro  viloyatida  turkmanlar  ko`p.  Bu  urug`  ba`zan  o`zbeklar  orasida  ham 
uchraydi. Oqshix so`zi buzilib, Oxshix bo`lib qolgan.
 
Oqtaqir 
— Buxoro viloyati Tomdi rayonidagi ovul. Taqir cho`lda qish-bahorda suv to`lib, 
yozda qaqrab yotadigan, yorilib-yorilib yotadigan yaydoq maydonga aytiladi.
 
Peshku  —  Buxoro  viloyati  Romiton  rayonidagi  qishloq  nomi.  Pesh  «old»,  «old  tomon», 
kuy — «ko`cha», «guzar», ya`ni ko`cha tomon degan ma`noni anglatadi. Hozir shu nomli rayon 
markazi.
 
Pozagari 
—  Buxoro  viloyati  G`ijduvon  rayonidagi  qishloq.  Poza  tojikcha  omochning 
uchiga kiydiriladigan cho`yan tish, pozagar (pozarez) omoch tishi quyuvchi usta degan ma`noni 
bildiradi.
 
Pattachi 
—  ma`nosi  ma`lum  emas,  lekin  patta  degan  o`simlik  (buta)  bor.  Termiz  shahri 
yaqinida  (Amudaryo  bo`yida)  Pattakesar  qishlog`i  ham  bor.  Bu  qishloq  ham  ana  shu  o`simlik 
nomi bilan atalgan. Sepatta — «uch patta», ayrim mutaxassislarning izohiga ko`ra, «Patta» so`zi 
ayrim kishilarga beriladigan hujjatlarni ham bildiradi. SHuning uchun bozorda va guzarlarda boj 
oluvchi odamni «pattachi» deyishgan.
 

---

 
82 
Tallicha 
—  Buxoro  viloyati  Buxoro  rayonidagi  qishloq  nomi.  Tall  arabcha  so`z  bo`lib, 
«tepalik»  degan  ma`noni  bildiradi.  Buxoro  viloyatining  ko`p  joylarida  tepalikni  tall  deyishadi. 
Tallicha «kichkina tepalik» degan ma`noni bildiradi.
 
Tarob 
—  Buxoro  viloyati  hududida  joylashgan.  Tarixiy  manbalarda  Torob  qishlog`i 
Buxorodan  ham  oldin  paydo  bo`lgan  deyiladi.  Bu  qishloq  dastlab  Narshaxiyning  «Buxoro 
tarixi»da  tilgan  olingan.  Bu  qishloq  ahli  1238  yilda  Mo`g`ullarga,  keyinroq  esa  mahalliy 
boylarga,  ruhoniylarga  qarshi  ko`targan  qo`zg`olonlari  bilan  mashhurdir.  Torob  so`zining 
etimologiyasi ma`lum emas. , Maxmud Torobiy ham shu qishloqdan chiqqan.
 
Toshkent 
— Buxoro viloyati Qorako`l tumanidagi qishloq nomi. Qishloqqa toshkentliklar 
ko`chib kelib o`rnashgandan shunday nom olgan.
 
Toqi sarrofon 
— Buxoro shahridagi bozor. Toq so`zi qadimiy me`morchilik atamalaridan 
biri bo`lib, «arkli bino» ma`nosini anglatadi. Buxoro xonligida usti yopilgan bozor toq deyilgan. 
Masalan,  Toqi  telpakfurushon  Telpak  sotuvchilar  toqi,  Toqi  sarrofon  ham  shunday  bozor 
(rasta)lardan  biridir.  Sarrof  —  «pul  maydalovchi»  demakdir.  O`rta  asrlarda  Buxoroning  Kesh 
(SHahrisabz) darvozasi  yaqinidagi  bir mahalla Rasattoq (arabcha  «ark boshi») deb atalgan. Bu 
maxdlla  qadimda  ana  shu  erda  bo`lgan  gumbazli  bozor  nrmi  bilan  atalgan  bo`lsa  kerak,  deydi 
tarixchi O. I. Smirnova.
 
Xumdonak
  —  Buxoro  viloyatidagi  qishloq  nomi.  G`isht,  sopol  buyumlar  pishiriladigan 
xumdon so`ziga kichraytirish affiksi «ak» qo`shilib yasalgan toponim. Xumdonak «xumdoncha 
qishloq» ma`nosini bildiradi.
 
Xoja  Tabband 
—  Buxoro  guzarlaridan  biri.  Ma`nosi  bezgakni  bog`lovchi,  yo`q  qilib 
tashlovchi  (davolovchi)  demakdir.  Jonli  tilda  Tabbat  bo`lib  ketgan.  Guzarda  xoja  Tabband 
mozori bor. Rivoyatlarga ko`ra, xoja Tabband bezgakni davolagan. Guzar ana shu xoja Tabband 
nomi bilan atalib kelinmoqda.
 
SHoxrud 
— shahar arig`i, Buxoro shahrini suv bilan ta`minlaydigan ariq. Dastlab Rudi zar 
deb atalgan: Arab geograflari asarlarida Nauri zar shaklida qayd qilingan. SHayx Boxarziyning 
vaqf hujjatlarida (XIV asr) Rudi shaO`ri Buxoro deb atalgan. Keyingi asarlarda SHohrud bo`lib 
ketgan. eronda hdm SHohrud degan ariq bor.
 
Sho`riston 
—  Buxoro  viloyati  SHofirkon  rayonidagi  Qishloqning  nomi.  Sho`riston  — 
«sho`r bosgan joy», «sho`rxok» ma`nolarini bildiradi.
 
Qulonxona 
—  Buxoro  viloyati  Buxoro  rayonidagi  qishloq  Bir  zamonlar  qulon  ko`p 
bo`lganligidan shuiday nom   olgan  bo`lishi  mumkin.  Lekin   qulon   (qulontik) urug`i vakillari 
yashaydigan qishloq ham Qulonxona deb atalgan bo`lsa ajab emas.
 
Qo`tir  buloq 
—  Vobkent  rayonidagi  qishloq.  Qishloq  qo`tir  kasalligiga  davo  bo`ladigan 
buloq yonida joylashganligidan shunday nom olgan.
 
G`ijduvon 
— Buxoro viloyatidagi shaxdr. Dastlab Narshaxiy asarida tilga olingan. Boshqa 
tarixiy manbalarda G`ijduvon shaklida ham qayd qilingan. Xalq og`zida Gijduvon so`zini G`uji 
devon — devlar, ins-jinslar ko`p ma`nosida deyilsa, ayrimlar G`uji dehkon — «Bir to`p qishloq» 
demakdir,  deb  taxmin  qiladilar.  To`p  qishloq  degani  to`g`ri  bo`lsa  kerak.  Har  holda 
etimologiyasi  aniq  emas.  Baxovuddin  Naqshbandning  ustozi  Abdulxoliq  G`ijduvoniy  nomiga 
qo`yilgan degan fikrlar xam bor.