О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

.
 
Xo`jaobod 
—  Andijon  viloyatiga  qarashli  shu  nomdagi  rayon  markazi.  1981  yildan 
boshlab  shahar  nomini  oldi.  «Boburnoma»  muallifi  o`sh  bilan  Andijon  o`rtasida  bir  obod  joy 
bo`lganligini  eslatadi.  SHu  erlik  7  marta  haj  qilgan  Abdunabi  Sayfuddin  hoji  o`g`lining 
hikoyasiga  qaraganda,  qadimgi  O`rta  Osiyo  shaharlarini  Xitoy  bilan  bog`laydigan  savdo  yo`li 
shu  Xo`jaobod  orqali  o`tgan.  Buning  guvohi  sifatida  to  hozirgi  kungacha  saqlanib  qolgan 
Andijon  shahridagi,  shu  Xo`jaoboddan  boradigan  yo`l  boshiga  qurilgan  Xitoy  konsulining 
binosini ko`rsatadilar.
 
Xo`jaobod  so`zining  kelib  chiqish  tarixi  haqida  aniq  fikr  va  dalil  bo`lmasa-da,  ayrim 
taxminlar  bor.  YUqorida  ta`kidlanganicha,  Xitoyga  boradigan  savdo  yo`lida  joylashganligi 
tufayli  bu  joyga  bir  guruh  xo`jalar  kelib  joylashib  qolishgan.  SHundan  so`ng  qishloq  kengayib 
xo`jalar  obod  qilgan  deyishyb,  nomini  Xo`jaobod  qo`yishgan  desalar,  ayrim  kishilar,  bu  erdan 

---

 
104 
xajga borganlar ko`p bo`lganligi tufayli hojilar obod qilgan, deydilar. Xullas, Xo`jaobod shahri 
tarixi hali ilmiy asosda tadqiq qilinmagan. Xojiobod deyish haqiqatga ancha yaqindir. 1993 yili 
«Mehnat»  nashriyotida  chop  etilgan  A.  Nabievning  «Bobur  tavof  aylagan  diyor»  nomli 
risolasida  (10  bosmataboq)  Xo`jaobod  tarixi,  eng  qadimgi  davrlardan  to  hozirgi  kungacha 
bo`lgan  tarixi  mukammal  yoritilgan.  Xo`jaobod  nomining  kelib  chiqish  tarixi  haqida  jumladan 
shunday  deyilgan:  «Boburnoma»  ning  50—51-betlarida  Bobur  Mirzoning  ustozi  va  piri  Xo`ja 
Abdullo Mavlonai qozi nomi bir necha bor tilga olingan. endilikda shunday tarixiy ma`lumotlar 
aniqlanmoqdaki, xatto Xo`jaobod vohasining nomi ham ayni shu tarixiy shaxs — Xoja Abdullo 
Mavlonai qozi nomi bilan bog`liq bo`lib chiqdi. Binobarin, Bobur ta`riflaganidek, voha nomi uni 
bog`-rog`larga  aylantirgan  tarixiy  bir  shaxsning  nomi  bilan  bog`liq  ekan.  Bu  fikrni  yozuvchi 
Qo`ldosh Mirzoning 1990 yili «SHarq YUlduzi» da bosilgan «Bobur Mirzoning toylog`i» nomli 
qissasi  voqealari  yana  bir  karra  tasdiqladi.  Qissa  muallifi  o`z  asarida  Xo`jaobod  Oqbo`ra 
daryosidan  suv  ichganligini,  undan  yangi-yangi  ariqlar  chiqarilganligini  aytadi.  YAna 
ta`riflaydiki,  shu  ariqlar  suvidan  bahra  olgan  bog`-rog`larni  ko`rgan,  shirin-shaqar  mevalaru 
qovun-tarvuzlaridan totib ko`rgan Zahiriddin Muhammad Bobur nihoyatda ilhomlanib ketadi va 
bu  jannatmakon  yurt  boshlig`ini  chaqirib:  «Siz  yurt  aylagan  ushbu  navohi  Xoja  Abdullo 
Mavlonai qozi ruhi pokining hurmati vajidin Xojaobod bo`lsun.  Bu tilagi ixlosmandlaru hukmi 
podshohdur.  Ongladingizmu,  sardor»,  —  deydi.  SHundan  so`ng  sardor  axli  yurtni  to`plab, 
podsho  hukmini  e`lon  qiladi:  «SHu  bugundan  boshlab,  bu  yurt  Xojaobod  deb  nomlansin»,— 
deydi. SHu tariqa qadimdan obod maskanlardan biri bo`lgan bu yurt Xojaobod deb yuritiladi.
 
CHortoq
  —  Namangan  yonidagi  qishloq.  Buni  «to`rt  tog`»  deb  izohlaydilar,  ammo 
shunday emas. To`rt gumbazli (to`rt toqisi bo`lgan) inshoot, ark, qo`rg`on, qorovulxona chortoq 
deyilgan.  Ba`zan  to`rt  tomonidan  ko`rinib  turadigan  qorovulxonalar,  baland  minoralar  ham 
chortoq  deb  atalgan.  Demak,  chortoq  deb  shu  qishloq  o`rtasida  joylashgan  baland  ark, 
qorovulxona tufayli atalgan.