О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Qo`qonboy 
—  Qo`qonboy  qishlog`ining  tashkil  topish  davri  qariyalarning  va  qishloq 
ziyolilarining  shoxidligi  bo`yicha,  Qo`qon  xonligi  davriga  to`g`ri  keladi.  Qishloq  Toshkent  — 
Andijon  temir  yo`li  va  Xo`jand  —  Qo`qon  karvon  yo`llari  yoqasiga  joylashgan.  Qishloqdagi 
katta-katta,  eng  hosildor  erlar  Qo`qonlik  boylardan  PO`stin-purushboy,  Tovoqchiboy, 
Pichaqchiboy,  Olloboy  va  shu  kabilarga  qarashli  bo`lib,  yaqin  kunlargacha  o`sha  boylarning 
nomi bilan atalib kelar edi. Qariya otaxonlarning aytishicha, qishloq erlari suv boshida bo`lib, eri 
juda unumli bo`lgan. SHu sababli bu erlarni Qo`qonlik boylar egallab olib, chorikorlarga bo`lib 
bergan va bu erda  asta-sekin  aholi to`planib, qishloq paydo bo`lgan. Qishloq asosan Qo`qonlik 
boylarning eridan iborat bo`lgani uchun Qo`qonboy deb atala boshlagan degan fikr bor.
 
Savay
  —  1930  yili  tashkil  topgan  sovxoz  nomi.  U  Farg`ona  vodiysining  shimoli-
sharqidagi Andijon viloyati Qo`rg`ontepa rayonida joylashgan bo`lib, Qirg`iziston Respublikasi 
bilan chegaradoshdir. Bu er nomining kelib chiqishi quyidagicha bo`lgan. Sovxoz tashkil topmay 
turib, shu erga yaqin joyda Isavay degan odam yashagan ekan. U o`z tomorqasiga Qoradaryodan 
bosh oladigan ariqdan suv ochgan. Keyinchalik mana shu joyda davlat xo`jaligi tashkil topgan, 
xuddi shu ariq o`rnida kanal qazilgan. Odamlar bu kanalni xaligi ariq o`rnidan ochilgani uchun 
«Isavoy  ariq»  deb,  keyinchalik  bu  so`z  buzilib  Savay  ariq  deb  atay  boshlangan.  «Savay  ariq» 
atrofida  tashkil  topgan  davlat  xo`jaligi  nomi  ham  «Savay»  bo`lib  qolgan.  Hozir  ham  shu  nom 
bilan mashhur. Mo`g`ul urug`laridan biri ham Savay deb yuritilgan deydi B. Ahmedov.
 
Xo`jand
  —  Tojikiston  respublikasidagi  shahar.  1936  yilga  qadar  shu  nom  bilan  atalib 
kelingan. Nima uchun Xo`jand deb atalganligi to`g`risida bir qancha rivoyatlar mavjud.
 
Bir  vaqt  Sirdaryo  toshib,  kechasi  bu  shaxarni  suv  olib  ketgan  emish.  Podsho  Nushirvon 
mamlakatdagi  eng  yaxshi  odamlarni  yig`ib,  eski  shahar  o`rnidan  sal  nariroqda  yangi  shahar 
barpo qilishga buyruq bergan ekan. SHunda oldingi shaharning nomi unutilib, XO`bchand (tojik 
tilida  bir  so`zi  chand,  yaxshi  so`zi  —  xo`b)  deyilgan,  ya`ni  bir  qancha  odam  kelib  o`rnashgan 
shaxar  degan  ma`noni  bildiradi.  Bora-bora,  vaqt  o`tishi  bilan,  XO`bchand  so`zi  Xo`jand  bo`lib 
ketgan,  deyishadi.  YAna  boshqa  bir  rivoyatda  Xo`jand  so`zi  bu  shaharda  «oq  suyaklar»  ko`p 
bo`lganligi sababli «Xo`jalar shahri» so`zidan olingan, deyiladi.
 
SHunday  qilib,  shaharning  nima  uchun  Xo`jand  deb  atalganligi  to`g`risida  ishonchli  bir 
fikr yo`q.