O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

14-mashq. 

Bo’g’iz  xarakatini  rivojlantirish  uchun  bajariladigan  bu  mashqda  Tu,  Mi, 

No,  Da  bo’g’inlari  bir  oz  mungli,  so’lg’in  lablar  xarakatida  aytilishi  tavsiya 

qilinadi.  Staccato  ga  o’tishda  bo’g’inlar  mayinlashitirilib  kuylanadi.  Mashqning 

ikkinchi yarmida asosiy diqqatni talaffuzga va intervalga e'tibor berish zarur. 

 

 

 

 

 

 

---

452 

 

 

 

15-mashq. 

Unli  tovushlarni  aniq  talaffuz  qilishga  qiynalayotgan  o’quvchilar  bu 

mashqda  unli  tovushlarni  aniq  talaffuz  bilan  aytishni  qo’shimcha  Da  va  Ley 

bo’g’inlarida mashq qilib kuylashlari ham mumkin. Unli tovushlarni aniq talaffuz 

qilishga  qiynalayotgan  o’quvchilar  iyakni  qattiq  ushlamay,  erkin  xarakatda  Da 

bo’g’ini kuylanadi. Ley bo’g’inida esa tilning yengil xarakatini ta'minlash kerak. 

 

 

 

 

 

---

453 

 

 

 

16-mashq. 

Bu  mashq  ovoz  diapazonini,  nafas  va  bo’g’iz  xarakatini  elastik  holatini 

rivojlantirish uchun beriladi. O’z vaqtida nafasni olib bir maromda kuylash, kerakli 

joylarda to’xtash va turli tovushda kuylash tavsiya etiladi.  

 

 

---

454 

 

 

17-mashq. 

Quyidagi  mashqda  yangi  xromatizmlarga  tuzilgan  staccato  va  legato  ga 

kuylanadi  va  tovushdan  tovushga  o’tayotgandagi  sirpanishni  oldini  olish  uchun 

talaffuzning  tovush  bilan  hamoxangligini  stoccato  ni  alohida  Da,  Ma,  Lya 

bo’g’inida  kuylashni  tavsiya  etiladi.  Mashqni  o’zlashtirishga  qarab  tempni 

kuchaytirish mumkin. 

 

 

 

 

18-mashq. 

Gammalar  uchun  har  xil  unlilardan,  bo’g’izda  aktsentsiz,  kuylash  ohangi 

baland holda bajarilishi zarur. 

---

455 

 

 

 

 

 

 

 

19-mashq.

 

Bu  mashq  juda  chiroyli  tarzda  kuylanadi.  Forshlag  bo’g’iz  xarakatida 

to’g’ri og’izga, tovush og’irlashtirilmay xoshiya bilan yangraydi. Bo’g’iz o’ta faol 

xarakatda  bo’lishi  kerak,  nafas  esa  tez  va  yengil  olinadi.  Forshlagdagi  yuqori 

tovushga  “uzun  cho’ziq”  tovushi  faol  va  tez  o’tiladi  va  shu  maromda  keyingi 

forshlaglarga o’tish etapi boshlanadi. 

---

456 

 

 

 

 

 

 

---

457 

 

 

 

20-mashq. 

Bu mashq arpendjioda, gamma bilan almashiladi. Arpedjio yuqoriga yengil 

kuylanadi  va  yuqori  tovush  alohida  kuchaytiriladi.  Bu  xolatda  berk  gammalarni 

yuqori  pozitsiyada  ko’proq  ushlab  turish  kerak.  Mashqning  ikkinchi  yarmida 

arpedjio  yuqori  tovushidan  asta  quyi  tovushga  o’tib  kuylanadi.  Yuqori  tovushni 

baland “uzun cho’ziq” pozitsiyada olish kerak. U  mashq boshida qanday ohangli 

va jozibador talaffuz bilan aytilsa oxirida ham shunday yakunlanadi.  

 

 

 

21-mashq. 

Bu  gammalar  uchun  bajariladigan  mashq  I  va  A  unlisidan  o’quvchining 

ixtiyoriga  qarab  kuylanadi.  Barcha  notalar  quyidan  yuqoriga  ko’tarilib  aytiladi. 

Mashqda  pastki  tovushni  baland  pozitsiyaga  qo’yish  zarur,  1-2  kvintlarni  yengil 

nafasda olish lozim. Mashq so’nggi ham bir nafasda aytiladi. Ikkinchi kvintlardan 

---

458 

 

keyin  nafas  faol,  jadal  va  pastlanayotganda  ham  shu  baland  pozitsiya  oxirigacha 

saqlanadi.