|
HISOB-GRAFIK ISHI
1. О‘ZGARMAS TOK ELEKTR ZANJIRLARINI HISOBLASH
Topshiriq:
1. Zanjirning tarmoqlaridagi toklarni hisoblash uchun Kirxgofning qonunlari asosida tenglamalar tuzing.
2. Zanjirning barcha tarmoqlaridagi toklarni quyidagi hisoblash usullari yordamida aniqlang:
a) kontur toklar usuli;
b) tugun potensiallari usuli;
c) ekvivalent generator usuli;
3. Elektr zanjirning tarmoq toklarini Kirxgofning Ι qonuni asosida tekshirib kо‘ring.
4. Masalani yechimini quvvatlar muvozanat tenglamasiga asosan tekshirib ko’rib, xatolik foizi aniqlansin.
ESLATMA: Berilgan zanjir uchun 1-,2 - bandlarni bajarishdan avval tok manbalirini EYuK manbalariga о‘zgartirib, sо‘ngra hisoblashni boshlang.
Talabalar variantlarini quyidagicha tanlaydi. 1-raqam 1.1-jadvaldagi manbalar va aktiv qarshiliklarni tanlash uchun, 2-raqam elektr sxemasini tanlash uchun.
1.1-jadval
Parametr
Variant nomeri
|
E1
|
E2
|
E3
|
J
|
R1
|
R2
|
R3
|
R4
|
V
|
V
|
V
|
A
|
Om
|
Om
|
Om
|
Om
|
1
|
120
|
80
|
100
|
15
|
6
|
8
|
10
|
12
|
2
|
100
|
90
|
120
|
10
|
12
|
10
|
8
|
9
|
3
|
80
|
60
|
85
|
8
|
8
|
10
|
16
|
6
|
4
|
150
|
105
|
100
|
8
|
12
|
16
|
12
|
7
|
5
|
200
|
180
|
120
|
7
|
16
|
12
|
16
|
10
|
6
|
90
|
70
|
140
|
10
|
6
|
16
|
8
|
11
|
7
|
60
|
70
|
85
|
9
|
8
|
6
|
16
|
5
|
8
|
110
|
130
|
105
|
20
|
10
|
8
|
12
|
11
|
9
|
180
|
190
|
120
|
12
|
8
|
6
|
10
|
13
|
10
|
160
|
140
|
140
|
8
|
10
|
8
|
14
|
10
|
11
|
120
|
100
|
80
|
5
|
26
|
31
|
6
|
22
|
12
|
120
|
80
|
100
|
15
|
16
|
12
|
10
|
8
|
13
|
100
|
90
|
120
|
10
|
6
|
8
|
10
|
12
|
14
|
80
|
60
|
85
|
8
|
12
|
10
|
8
|
9
|
15
|
150
|
105
|
100
|
8
|
8
|
10
|
16
|
6
|
16
|
200
|
180
|
120
|
7
|
12
|
16
|
12
|
7
|
17
|
90
|
70
|
140
|
10
|
16
|
12
|
16
|
10
|
18
|
60
|
70
|
85
|
9
|
6
|
16
|
8
|
11
|
19
|
110
|
130
|
105
|
20
|
8
|
6
|
16
|
5
|
20
|
180
|
190
|
120
|
12
|
10
|
8
|
12
|
11
|
21
|
120
|
80
|
100
|
15
|
8
|
6
|
10
|
13
|
22
|
100
|
90
|
120
|
10
|
10
|
8
|
14
|
10
|
23
|
80
|
60
|
85
|
8
|
26
|
31
|
6
|
22
|
24
|
150
|
105
|
100
|
8
|
16
|
12
|
10
|
8
|
25
|
200
|
180
|
120
|
7
|
6
|
8
|
10
|
12
|
26
|
90
|
70
|
140
|
10
|
12
|
10
|
8
|
9
|
27
|
60
|
70
|
85
|
9
|
8
|
10
|
16
|
6
|
28
|
110
|
130
|
105
|
20
|
12
|
16
|
12
|
7
|
29
|
180
|
190
|
120
|
12
|
16
|
12
|
16
|
10
|
30
|
180
|
190
|
120
|
12
|
6
|
16
|
8
|
11
|
Hisоb-grаfik ishini bаjаrish uchun namunа mаsаlаsi.
Elektr zanjir parametrlari quyidagicha berilgan:
E1=100V; E2=80V; E3=60V; J=2A; R1=10Ω; R2=15Ω;
R3=12Ω; R4=20Ω.
1.1. 1.1-sxemani hisoblash uchun Kirxgofning qonunlariga asosan tenglamalar tuzamiz. Sxemada uchta tugun va ikkita mustaqil kontur borligi uchun Kirxgofning birinchi qonuniga asosan ikkita tenglama, Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan ikkita tenglama tuzamiz.
Tarmoqlardagi toklar yo’nalishini aniqlab tenlamalarni tuzamiz:
1.2. Tarmoqlardagi toklarni, kontur toklar usuli yordamida aniqlaymiz.
1.2-sxemadagi kontur toklar yo’nalishini ixtiyoriy tanlab, Kirxgofni ikkinchi qonuniga asosan tenglamalar tuzamiz. Bu sxemada tok manbasi uchinchi tarmoqqa ulangan. Demak, tenglamalar sistemasi quyidagicha bo’ladi:
Sonli qiymatlarini quyish bilan:
yoki:
Tenglamalar sistemasini Kramer usuli yordamida hisoblab, I11 va I22 kontur tokini aniqlaymiz: I11=7,074 A; I22=0,211 A.
Aniqlangan kontur toklari yordamida tarmoqlardagi toklarni topamiz: I1=I11=7,074A; I2=I22+I11=0,211+7,074=7,285A; I3=I22+J=0,211+2=2,211A; I4=I22=0,211A.
Kirxgofning ikkinchi qonuniga asosan tekshiramiz:
1) R1I1+R2I2=E1+E2; 107,074+157,285=100+80;
180,015180;
Xatoligi: 2) R2I2+R3I3+R4I4=E2+E3; 157,285+122,211+200,211=80+60
140,027140
Xatoligi
1.3. Tarmoqlardagi toklarni tugun potensiallar usuli yordamida aniqlaymiz. 1.3-sxemadagi uchinchi tugunni nolga tenlashtirish bilan (3=0) tenglamalar sisitemasini tuzamiz:
Sonli qiymatlarini qo’yish bilan:
yoki
Tenglamalar sistemasini Kramer usuli yordamida hisoblab, 1 va 2 potensiallarini aniqlaymiz: 1=29,26V; 2=33,47V.
Tarmoq toklarini aniqlashda Om qonuniga asosan tuzilgan tenglamaga potensiallar qiymatlarini qo’yish bilan tarmoq toklarini topamiz:
1.4. Quvvat muvozanani tenglamasini tuzamiz.
Manbaning quvvati:
Iste’molchlarning quvvati:
Xatolik: 1.5. I1 tarmoqdagi tokni ekvivalent generator usuli yordamida aniqlaymiz.
Quyidagi ketma-ketlikda hisoblashni davom ettiramiz:
1) Berilgan 1.4-sxemadagi R1 qarshiligi ulangan tarmoqni uzish bilan I1 tokini topish uchun tenglama yozamiz:
(R2+R3+R4)I+R3J=E2+E3;
yoki (15+12+20)I+122=80+60;
bundan: 47I=116; I=116/47=2,4681A.
2) Salt holatdagi kuchlanishini aniqlaymiz.
Bu kontur uchun, Kirxgofni ikkinchi qonuniga asosan U0 kuchlanishini aniqlash tenglamasini tuzamiz:
U0+R2I=E1+E2
3) Ushbu tenglamadan U0 salt holat kuchlanishini aniqlaymiz:
U0=E1+E2-R2I=100+80-152,4681=143 V.
4) 1.5-sxemadagi EYuK manbasini qisqa tutashtirib, tok manbasini ajratish bilan umumiy qarshilikni aniqlaymiz:
=10,213 Ω.
5) Topilgan qiymatlar asosida I1 tarmoq tokini aniqlaymiz:
Do'stlaringiz bilan baham: | 
