O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

Diplomatik uslub

 (

nota, bayonotnoma, bitim, konvensiya va boshqalar

) 

Idoraviy-devonxona uslubi

 

(buyruq, ariza, talabnoma, bildirgi, 

tavsifnoma, tarjimayi hol, ishonchnoma, dalolatnoma) 

 

Sof qonunchilik uslubi

  (

qonun, farmon, fuqarolik va jinoiy aktlar, 

nizomlar)  

Rasmiy-idoraviy 

uslubda 

gaplar  ixcham  va 

aniq  bo`ladi.  Bu  uslubda 

qaror  qilindi,  inobatga 

olinsin,  ijro  uchun  qabul 

qilinsin,  tasdiqlanadi  kabi 

qoliplashgan  so‗zlar  va 

so‗z 

birikmalari 

keng 

qo`llaniladi. 

 

Qisqalik, aniqlik, 

soddalik rasmiy ish 

qog‘ozlarining bosh 

belgilaridir. Bu uslubda 

ibora va jumlalar bir 

qolipda bo`ladi. Davlat 

hujjatlarida, rasmiy 

uslubda so`zlar ko`chma 

ma‘noda ishlatilmaydi. 

 

Rasmiy uslub quyidagi turlarga bo`linadi: 

 

---

242 

 

Rasmiy  uslub  yozma  shaklda  ro‗yobga  chiqadi.  U  har  qanday  tasviriy 

vositalardan,  obrazlilikdan  holi  bo`ladi.  Bunday  uslubda  tilning  ikki  vazifasi 

-

axborot  uzatish  va  da‘vat  etish,  buyurish

  vazifasi  amalga  oshadi.  M., 

ma‘lumotnomada axborot berilsa, buyruqda da‘vat etish, axborot o`z aksini topgan 

bo`ladi. 

Rasmiy  uslubga  mansub  har  qaysi  turning  o`ziga  xos  leksik,  grammatik 

xususiyatlari  mavjud.  M.,  qaror,  farmonlarning  o`ziga  xos  tomoni  shundaki, 

bunday  matnlardagi  gaplarning  kesimi  III  shaxs  majhul  nisbatdagi  fe‘llar  orqali 

ifodalanadi  (

ogohlantirilsin,  topshirilsin

  kabi).  Ma‘lumotnomada  esa  birinchi 

gapning  kesimi  gap  boshida  keladi.  Rasmiy  ish  qog‘ozlarining  sintaktik  tuzilishi 

qat‘iy qoliplarga bo`ysunadi. 

6-topshiriq.

 

 

Uslub  yaratuvchi  vositalar.  Avvalo,  har  bir  uslub  turini  yaratuvchi  vosita 

uning mazmunidir: badiiy tasvir  - badiiy uslubni, ilmiy fikrlar (teorema, aksioma, 

qoida,  tarif)  -  ilmiy  uslubni,  rasmiy  munosabatlar  -  rasmiy  uslubni,  axborotlar  - 

ommabop uslubni hosil qiladi. Shu bilan birga, har bir uslubni yaratuvchi 

leksik

 va 

grammatik 

vositalar ham bo`ladi. Masalan: ilmiy uslubda atamalar hamda 

deyiladi, 

ataladi,  zarur

  kabi  so`zlar,  mazmunan  aniq,  ravshan,  qat‘iy  iboralar  qo`llanadi, 

tasviriy  vositalar  esa  badiiy  uslubni,  xabar  yoki  axborotning  manbayini 

ko`rsatuvchi  ibora  va  so`zlar  -  ommabop  uslubni,  rasmiy  so`z  va  iboralar  (

qaror 

qildi,  kun  tartibi,  qatnashdilar,  berildi,  buyuraman,  tasdiqlansin,  ishonch 

bildiraman

  va  b.)  -  rasmiy  hujjatlar  uslubini  tashkil  etadi.  Rasmiy  hujjatlar 

uslubiga 

qaror,  ariza,  tarjimayi  hol

  va  boshqalar  kiradi,  badiiy  uslubni  -  roman,