O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

shohning dushmani shoh, gadoniki 

esa gado» - deb bejizaytmaganlar

). 

Maslahat so‘rashdan tortinmang, chunki, bu sizni kamsitmaydi, balki sizga 

nisbatan  e‘tiborni  orttiradi.  Maslahatga  quloq  solish  va  shunga  mos  ravishda 

harakat  qilish  aql  yetukligidan  nishona  beradi.  Yuqori  mansabdagilar  bilan  juda 

ham yaqin bo‘lish xavfli, pastdagilarbilan juda ham yaqin  bo‘lish  esa,  obro`ga  

putur    etkazishi    mumkin.    Hech  qachon  yolg‘on  gapirmang,  ammo,  haqiqatni 

ham  to‘liqgapirmang,  chunki,  haqiqat  bilan  juda  ehtiyot  bo‘lib  muomala  qilish 

kerak. Bir marta aldasangiz, sizning rostgo‘y inson sifatidagi ta‘rifingizga tuzatib 

bo‘lmas dog‘ tushadi. Aldanganni sodda odam deb bilishadi, ammo, aldoqchini 

esa firibgarga chiqarib qo‘yishadi. Barcha haqiqatni ham gapirib bo‘lmaydi, ba‘zi 

haqiqatlarni  o‘zingizning  foydangiz  uchun  bildirmaganingiz  ma‘qul  bo‘lsa, 

ba‘zilarni  esa  boshqa  insonlar  foydasi  uchun  aytmaganligingiz  ma‘qul.  Mansab 

tashqi ko‘rinishga zeb beradi, ammo, bu shaxsning ichki ma‘naviy holatiga juda 

ham  kam  ta‘sir  qiladi.  Taqdir  ba‘zi  insonlarga  katta  mansablar  berib,  ular 

qalbining  kamchiliklarini  yo‘qotishga  harakat  qiladi  deyish  ham  mumkin. 

Mansab  egalarining  tasavvuri  juda  ham  ilgarilab,  o‘z  imkoniyatlari  doirasidan 

ko‘ra ko‘proq narsalarga erishishga intiladi va bu bilan tuzoqqa tushib qolishadi 

(«

tekinga o‘rgansa baliq, qarmoqqa ilinishi aniq» - deb bejizaytmaganlar

). 

O‘jar  bo‘lmang,  chunki,  barcha  kaltafahmlar  o‘jar,  o‘jarlar  esa  kaltafahm 

bo‘ladilar.  Tortishuvda  o‘jar  bo‘lsangiz,  foydadan  ko‘ra  ko‘proq  zarar  ko‘rasiz, 

haqiqatning tagiga etolmaysiz, hamda ko‘pchilik orasida tarbiya ko‘rmagan inson 

sifatida  tanilasiz.  O‘jarlik  fikr  yuritishingiz  tavsifi  emas,  balki  istak-

xohishlaringizga intilishda sizning irodangiz tavsifi bo‘lishi kerak. 

Sizni  juda  ham  maqtaydiganlar  va  sizga  tilyog‘lamalik  qiladiganlarga 

ishonmang.  Ba‘zilar  maqtov  va  yaltoqlik  bilan  maqtovga  o‘ch  bo‘lgan 

mansabdorlar  pinjiga  kirib  oladilar.  Vaqt  o‘tishi  bilan,  ishonchga  kirib  olib, 

ularga  katta  zarar keltiradilar. Haqiqiy  hurmat  burch  hisoblanadi, yolg‘ondakam 

hurmat  esa  firibgarlikning  bir  ko‘rinishidir,xolos.  Tilyog‘lama  insonlar  sizning 

---

123 

 

yaxshi  tomonlaringizni  ko‘pirtirib,  bu  bilan  faqatgina  o‘z  manfaatlarini 

ko‘zlaydilar. 

Birovning manfaatlarini himoyalayman deb, o‘z manfaatlariga erishmoqchi 

bo‘lgan  ayyor  insonlardan  juda  ham  ehtiyot  bo‘lish  kerak.  Ular  bir  karra  aqlli 

bo‘lsa,  siz  ularndan  ikki  karra  aqlliroq  bo‘lishga  harakat  qiling.  Agar,  ularning 

qarmog‘iga ilinib qolsangiz, kimnidir foydasi deb, o‘zingizga katta zarar yetkazib 

qo‘yishingiz mumkin. Dono inson barchadagi yaxshi xislatlarga ahamiyat beradi 

va yaxshi amal qilish qanchalik qiyinligini ham anglaydi. Aqlsiz inson esa hech 

kimda  biror  bir  yaxshi  xislatni  ko‘rmay,  faqatgina  ulardagi  yomonliklarni 

ko‘radi, xolos. 

O‘zingizning  kimligingizni,  qanday  inson  ekanligingizni,  qanday 

kamchilik va afzalliklaringiz borligini yaxshi bilib oling. Chunki, sizning obro`-

e‘tiborli  bo‘lib,  hayotdagi  ezgu  maqsadlaringizga  erishishingiz  xuddi  shularga 

bog‘liq bo‘ladi. Laqma, yolg‘onchi, yengiltabiat va firibgar insonlar bilan aloqa 

qilmang  –  ular  siz  bilan  juda  ham  yaqin  bo‘lib  qolganlarida  juda  ham  xavfli 

bo‘lib qoladilar. Bunday insonlarni bilmaganlarning o‘zi ham laqma hisoblanadi, 

ammo, bilib turib, ular bilan aloqa qilganlar esa kaltafahm deb hisoblanadilar. 

Hurmat  qozonishning  eng  yaxshi  yo‘li  –  yaxshi  amallar  bilan 

shug‘ullanishdir.  Savob  amallar  qilganingizda  ular  bilan  maqtansangiz, 

hurmatingizga  putur  etishi  mumkin.  Haqiqatni  ochiq  aytish  juda  xavfli,  ammo, 

vijdonli  inson  haqiqatni  aytmasdan  jim  tura  olmaydi.  Shuning  uchun,  haqiqatni 

aytishda  uni  boshqacha  tarzda,  misollar  vositasida  bildirgan  ma‘qul.  Chunki, 

bunda haqiqatni bilishi kerak bo‘lgan kimsalarning ko‘ngliga ozor etmaydi va uni 

aytish ham katta xavftug‘dirmaydi. 

Yolg‘onchi kimsa sifatida nom qozonmang. Undan ko‘ra ehtiyotkor inson 

sifatida  taniling.  Ko‘rinishdan  sodda  bo‘lishga  harakat  qiling,  ammo,  laqma 

bo‘lmang.  Sinchkov  bo‘ling,  ammo,  ayyor  bo‘lmang.  Iloji  boricha  atrofdagi 

insonlar  sizni  ikkiyuzlamachi  emas,  balki  aql-farosatli  inson  sifatida  tanisinlar. 

Ishonuvchan  va  soddadil  insonlarni  yaxshi  ko‘radilar,  ammo,  ko‘pincha  ularni 

---

124 

 

aldashga  harakat  qiladilar.  Eng  oliy  ayyorlik  –  ayyorlikni  yashirishdir, 

chunki,,buni yolg‘onchilik bilan tenglashtiradilar. 

Agar,  sher  bo‘la  olmasangiz,  tulki  terisini  yopinib  yurganingiz  ma‘qul. 

Vaqtida  yon  bossangiz,  yutishga  imkon  topasiz.  Agar,  kuchingiz  yetmasa,  aql-

farosat bilan harakat qiling. Kuchdan ko‘ra chaqqonlik ijobiy natijaga olib kelishi 

osonroq.  Ko‘pincha  aqllilar  kuchlilarni  yengadilar.  Buning  teskarisi  juda  kam 

kuzatilgan. 

Boshqalardan  juda  ham  ajralib  turishga  harakat  qilmang,  chunki, 

birinchidan,  ko‘pchilik  buni  to‘g‘ri  qabul  qilmaydi  va  ikkinchidan,  bu  holat 

o‘zingizni  noqulay  holatga  solib  qo‘yadi.  Atrofdagi  insonlardan  juda  ham  katta 

farq qilsangiz, sizdan do‘stlaringiz ham yuz o‘girishi mumkin. Chiroyli va aqlli 

so‘zlar  gapiraman  deb,  atrofingizdagilarni  xafa  qilib  qo‘ymang.  Siz  bittasiz, 

dushmanlaringiz  esa  ko‘pchilik  -  ularga  biror  bir  nimani  uqtirganingizcha,  ular 

sizni osongina yengadilar. Barcha ig‘vogarlarni yomon ko‘rgani bilan, ko‘pincha, 

ularni gapga solib, o‘z qiziqishlarini qondiradilar. Ammo, ularga bo‘lgan nafrat 

esa hech qachon kamaymaydi. 

Yarim  bajarilgan  ishni  hech  qachon  ko‘rsatmang  –  ish  tugagandan  so‘ng 

uni chiroyli qilib ko‘rsatganingiz ma‘qul. Aks holda, birinchi bor ko‘rilgan chala 

ish barchaning xotirasiga muhrlanib qoladi. Iloji boricha, kechirimli bo‘ling. Juda 

ham zarur bo‘lmaguncha, o‘zingizni oqlashga harakat qilmang, chunki, juda ham 

berilib  o‘zini  oqlash  jinoyat  qilganlik  nishonasi  deb  tushuniladi.  Oldindan 

kechirim so‘rash – o‘z- o‘zini ayblashdir. Haqligingizni bildirish uchun oldindan 

o‘zingizni  oqlab,  o‘zingizga  nisbatan  shubha  uyg‘otasiz  va  qilmagan  ishingiz 

uchun  ham  sizni  nohaq  ayblashlari  mumkin.  Faqat,  o‘zingiz  uchungina  emas, 

balki,  boshqalar  uchun  ham  yashashga  harakat  qiling.  Faqat,  o‘zi  uchun 

yashaydiganlar  barcha  narsa  o‘zlariniki  bo‘lishini  istab,  do‘stlardanajrab 

qoladilar.  Ammo,  faqatgina  boshqalar  uchun  yashaydiganlar  ham  bo‘ladi  -  ular 

mustaqil hayot kechira olmaydilar. Esingizdan chiqmasin, begonalar sizdan foyda 

---

125 

 

chiqqani  uchungina  sizga  yaqin  bo‘lishga  harakat  qiladilar.  Shuning  uchun, 

yaxshilikni avvalo o‘z do‘stlaringiz va yaqinlaringizga qiling. 

Yaxshilikni  ham  oz-ozdan,  tez-tez  va  aql  bilanqiling.Sizga  bo‘lgan 

minnatdorchilik doimiy bo‘lishiga vatugamasligigaharakat qiling.  Agar, 

yaxshilik    qilish  imkoniyatidan  mahrum 

bo‘lsangiz, do‘stlaringiz ham 

buni 

    ko‘rib,  

sizdan   uzoqlasha  

boshlaydilar. 

Do‘stlarni 

yo‘qotib qo‘ymaslik uchun ular to‘layolmaydiganqarzlarni so‘rab 

o‘tirmang, 

aks 

holda, 

do‘stlaringizdan tezda ajrab 

qolasiz. 

Istalgan 

odam 

dushman 

bo‘lib 

qolishi 

mumkin, 

ammo, 

har 

kimhamdo‘st 

bo‘laolmaydi.Engashaddiydushmanlareskido‘stlardanchiqadi,chunki, ular sizning

 

     

nozik tomonlaringizni  juda 

 yaxshi  bilishadi. 

Dushmanlik qilishning oldini oling va uniyaxshitomonga o‘zgartirishga   

 

harakat     qiling.     Qasos 

  olishga emas, 

 

balki,xafagarchiliklarning oldini olishga intilgan ma‘qul.Eng yaxshisi– 

raqobatchi  bo‘lishi mumkinbo‘lganlarni o‘z tomoningizgaog‘dira olishingizdir. 

Ularni 

minnatdorchilik 

bildirishga 

majburqilib,dushmanchilikka 

imkon 

qoldirmaganingiz ma‘qul. 

Barchaga  yoqadigan  narsalarni  (