O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

24 

X U L O S A

 

Xulosa  o’rnida  shuni  aytish  mumkinki,  O’zbekistonning  eng  qadimgi 

davri    davlatchiligi  tarixi  haqida  yunon-rim  manbalari  va  boshqa  manbalar  

anchagina va ularni o’rganish ishlari haligacha davom etib kelmoqda. Bularga 

eng  qadimgi  yunon  tarixchilaridan  Xerodotniong  “Tarix”  asarini,  Diodorning 

“Tarixiy kutubxona”, Polibiyning “Umumiy tarix”, Strabonning “Geografiya”, 

Arrian  Flaviyning  “Iskandarning  yurishlari”,  “Parfiyaliklar  haqida”, 

“Hindiston”,  Ptolomey  Klavdiyning  “Al-Magest”va  “Geografiya”asarlarini 

muhim  manba  sifatida  o’rganishimiz  mumkin.  Rim  tarixchilaridan  esa, 

Pompey  Trogning  “Filipp  tarixi”,  Kvint  Kursiy  Rufning  “Buyuk  Iskandar 

tarixi”,  Gay  Pliniy  Sekundning  “Germanlarning  urushlari”,  “Pomponiy 

Sekundning hayoti”, “Oddiy tarix”asarlari ham qimmatlidir.  

Yunon-rim  manbalrining  o’ziga  xos  hususiyati  shundaki,  bu  asarlar 

ko’pincha  afsona  va  rivoyatlarga,  oddiy  mahalliy  xalqlarning  gaplariga 

asoslanib yozilgan. Shunga qaramasdan, afsonalarda ham birmuncha bo’lsa-da 

haqiqat  yashiringan  bo’ladi.  Bundan  tashqari  ular  ko’pincha  harbiy 

bosqinchilar  bilan  birga  kelgan  askarlar  va  saroy  tarixchilarining  ko’rgan-

bilgan  voqealari  tasvirlangan.  Mahalliy  xalq  ularni  dushman  sifatida  ko’rib, 

ko’pincha  yolg’on-yashiq  gapirganlar.  Bundan  tashqari  til  tushunmasliklari 

ham  ba’zi  noqulayliklarni  keltirib  chiqargan.  Natijada,  ko’p  shahar  va 

shahslarning  nomlari  noto’g’ri  yozilgan.  Bu  esa  ularning  bugungi  kundagi 

nomlarini aniqlashda ba’zi bir noqulayliklarni yuzaga keltiradi. Aniq va to’g’ri 

ma’lumotlarni  faqat,  chuqur  bilimga  ega  bo’lgan  holda,  tarixiy  asarlarni 

taqqoslab to’g’ri xulosaga kelish orqali olishimiz mumkin.  

“Avesto”, qadimgi fors yozuvlari, Gekatey, Gerodot, Ktesiy va boshqa 

yunon  tarixshunoslarining  asarlari  O’rta  Osiyo  tarixiy  viloyatlari  ro’yhatini 

quyidagi tartibda ko’rsatib beradi. 

 

---

 

25 

 

“Avesto” 

Qadimgi fors yozuvlari  

Yunon tarixchilari 

1.

 

 

Mouru 

Marg’ush 

Marg’iyona 

2.

 

 

So’g’da 

So’g’uda 

So’g’diyona 

3.

 

 

Bahdi 

Baqtrish 

Baqtriyona 

4.

 

 

Xvarizam 

Xvarazmish 

Xorasmiya 

5.

 

 

- 

Partava 

Parfiyona 

6.

 

 

Tur, Danu 

Shak, sak 

Saklar, Massagetlar 

 

Bu  jadvaldan  ko’rinib  turibdi-ki,  O’zbekiston  davlatchiligi  tarixida 

ko’pincha  yunon  tarixchilarining  asarlaridagi  shahar  va  davlatlar  nomlari 

qo’llaniladi.  

Kurs  ishida    bularning  har  biri  haqida  to’liqroq  ma’lumotlar  berishga 

harakat qildim. Qadimgi yunon manbalari orasida eng qimmatlisi Gerodotning 

va  Arrian,  Strabonlarning  asarlari  hisoblanadi.Umuman,  qadimgi  yunon-

rimmanbalari xalqimiz tarixini yoritishda juda qimmatli manbadir. 

Xullas  manbalarni  o’rgangan  sayin  mamlakatimizning  eng  qadimgi 

davri  tarixi  haqida  to’liqroq  ma’lumotlarga  ega  bo’lishimiz  mumkin.  Ularda  

mubolag’alar  ko’p  bo’lsa-da,  manbalarni bir-biriga taqqoslash orqali  nisbatan 

aniqroq bo’lgan  xulosalarga kelishimiz mumkin.