O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi

4-BOB. LIMFA TIZIMI FIZIOLOGIYАSI 

4.1. Limfa tizimining tuzilishi va organizmda joylashuvi   

 

Odam  organizmida  qon  tomir  tizidan  tashqari,  shu  qon  tizimining  tarkibiy 

qismi  hisoblangan  limfa  tizimi  ham  bor.  Limfa  tizimi  ko‗proq  vena  tomirlari 

tizimiga yaqinroq yoki shu vena tizimining tarkibiy qismi desa ham bo‗ladi. Limfa 

tizimi vena tizimi kabi, periferiyadan boshlanib, ko‗krak qafasi (yoki yurak) tomon 

oqadi.  Venalardagi  singari  limfa  tomirlarida  ham  kanallar  bor.  Limfa  tizimi  yoki 

tomirlari  ichida  oq,  rangsiz  suyuqlik–limfa  oqib  yuradi.  Limfa  suyuqligi  to‗qima 

va hujayralar orasidagi hujayra  yoriqlaridan, boshi berk qopchalardan boshlanadi. 

Binobarin,  odam  organizmini  tashkil  qilgan  hjayralar  atrofidan  limfa  suyuqligi 

oqib turadi.  

Limfa tizimi anatomik tuzilishiga ko‗ra, quyidagi qismlardan iborat: 

1)  to‗qima  va  hujayralar  oralig‗idan  boshlanuvchi  boshi  berk  limfa 

qopchalari; 

2) limfa kapillyarlari va limfa tomirlari; 

3) turli sohalarda joylashgan limfa tugunlari (bezlari); 

4) yirik limfa tomirlarining o‗ng limfa yo‗li va ko‗krak limfa yo‗li. 

Limfa  yo‗llarining  vena  tomirlaridan  farqi  shundaki,  vena  tizimi  bir 

tomondan  kapillyarlar  (arteriyaning  davomi)  dan  boshlanib,  ikkinchi  tomoni 

yurakka (yirik venalar) borib quyadi. 

Limfa  tomirlari  boshi  berk  hujayralararo  limfa  yoriqlaridan  boshlanadi  va 

avval  limfa  tomirlariga,  so‗ngra  limfa  limfa  tugunlariga,  undan  keyin  esa,  yirik 

limfa tomirlariga o‗tib, nihoyat ko‗krak qafasida joylashgan eng katta limfa yo‗li 

orqali yurakka quyuluvchi katta vena tomirlariga ochiladi. 

Limfa – ichki muxit suyuqliklaridan biri. U qondan kelib chiqadi va maxsus 

limfa  tomirlarida  okadi.  Suv  va  ba'zi  moddalar  qon  kapillyarlaridan  hujayralar 

oraligiga  o‗tadi,  ko‗p  qismi  yana  qonga  kaytadi.  Filtrlangan  suv  va  ugda  erigan 

moddalarning  bir  qismi  limfa  kapillyarlariga  yig‗iladi.  Limfa  kapillyarlari 

---

 

63 

birlashib,  limfa  tomirlarini  hosil  qiladi.  Limfa  tomirlari  birlashib,  oxirida  ikkita 

yirik  limfa  tomir  –  kukrak  va  buyin  limfa  tomirlari  vujudga  keladi.  Ular  orqali 

tanadan yig‗ilgan limfa venalarga tushadi. Limfa tomirlarida suyuqlik bir tomonga 

– to‗qimalardan qonga harakat qiladi.  

To‗qimalardan  okib  ketuvchi  limfa  biologik  filtrlar  vazifasini  bajaruvchi 

limfa tugunlaridan o‗tadi. Tugunlar tasodifan limfaga tushgan bakteriyalarni va yot 

zarrachalarni tutib qoladi.  

Limfaning  asosiy  vazifasi  ichki  muxitning  doimiyligini  saqlashdan  iborat. 

To‗qima  oraligidagi  oqsillar  limfa  orqali  qonga  kaytariladi.  Limfa  organizmda 

suvning kayta taqsimlanishida, moddalar almashinuvida, sut hosil bo‗lishida, ovqat 

hazm qilish va surilish jarayonlarida ishtirok etadi.