O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

1.3. Chiziqlar. SHriftlar.  

 

Chizmachilikda  chiziqlar  standartga  rioya  qilib  chizilishi  shart,  faqat 

shundagina  chizmani  to‘g‘ri  o‘qib  tushunish  mumkin.  Quyida  GOST  2.303-68 

tavsiya  etgan  chiziq  turlari  va  ularning  tadbig‘i  to‘g‘risida  asosiy  ma`lumotlar 

berilgan. 

1. 

Asosiy tutash chiziq bilan chizmaning ko‘rinib turadigan kontur chizig‘i, 

o‘tish  chizig‘i,  chetga  chiqarib  chizilgan  kesim  va  qirqim  tarkibiga  kiruvchi  kontur 

chiziqlar  chiziladi.  Uning  yo‘g‘onligi  s=0,5 



  1,4  mm  bo‘ladi.  Bu  chiziqni  «TM», 

«HB», «M», «B» va «2M», «2B» qattiqlikdagi qalamlarda chiziladi. 

2. 

Ingichka  tutash  chiziq  qalinligi  asosiy  chiziq  qalinligidan  2-3  barobar 

ingichka  bo‘lib,  asosan,  kesim  konturlari  (ustiga  chizilgan  kesim),  kesim  va 

qirqimlarni shtrixlashda, chiqarish va o‘lcham chiziqlarida va boshqalarda ishlatiladi. 

Bu chiziqni «T», «H», «2T», «2H» qattiqlikdagi qalamlarda chiziladi. 

---

 

3. 

Tutash  to‘lqin  chiziq  yo‘g‘onligi  asosiy  chiziqdan  2-3  marta  ingichka 

bo‘lib,  ko‘rinish  va  qirqimlarni,  mahalliy  qirqimlarni  chegaralash,  detalni  o‘yiq 

chiziqlarini ko‘rsatishda ishlatiladi. 

4. 

Shtrix  chiziq  detallarni  ko‘rinmas  kontur  chiziqlarini  ifodalashda 

ishlatiladi. Uning yo‘g‘onligi asosiy chiziqdan 2-3 marta ingichka, shtrixlar uzunligi 

2 



 8 mm va ular orasidagi masofa 1-2 mm bo‘ladi. 

5. 

Ingichka  shtrix-punktir  chiziq  o‘q  va  markaz  chiziqlarida,  simmetriya 

o‘qlari bo‘lgan kesim chiziqlarida, detalning eng chetki yoki oraliq holatini ko‘rsatish 

uchun ishlatiladi. Bu chiziq uzunligi 5 



 30 mm va shtrixlari orasidagi masofa esa  3 



 5 mm bo‘lib o‘rtasida 1 mm chiziqchasi yoki nuqtasi bo‘ladi. 

6. 

Yo‘g‘on shtrix-punktir chiziq yo‘g‘onligi s/2 dan s/3 gacha, uzunligi 3 



 

8 mm bo‘lib, qoplama beriladigan termik ishlov berish uchun mo‘ljallangan sirtlarni 

va  kesuvchi  tekislik  oldida  joylashgan  elementlarni  tasvirlash  chiziqlarini  chizishda 

ishlatiladi. 

7. 

Uzuq  chiziq  yo‘g‘onligi  asosiy  chiziqdan  1,5  barobar  yo‘g‘on  bo‘lib 

uzunligi 8 



 20 mm  bo‘ladi va kesim, qirqimlarda tekislik chegaralarini ifodalashda 

ishlatiladi (kesim boshida va oxirida chiziladi). 

8. 

Ingichka  tutash  siniq  chiziq  yo‘g‘onligi  asosiy  chiziqdan  2-3  marta 

ingichka bo‘lib, uzun sinish chiziqlarida ishlatiladi. 

Chizmalardagi  xamma  yozuvlar  standart  shrift  bilan  anik  va  yaqqol  yozilishi 

kerak.  Agar  chizma  to‘g‘ri  va  yaxshi  chizilgan  bo‘lsa-yu  ammo  yomon  yozilgan 

bo‘lsa, bunday chizma kishida yomon taassurot qoldiradi. 

Yozuvlarni  yozishdan  oldin  standart  shriftlarning  shaklini  va  ularning 

tuzilishini  yaxshi  o‘rganib  olish  lozim.  O‘rganishni  tuzilishi  oddiy  bo‘lgan 

shriftlardan boshlab, so‘ngra murakkablariga o‘tish kerak.