O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi

 
13-amaliy mashg’ulot 
Mavzu: Nuqtali payvandlash mashinalarini tuzilishi o’rganish 
 
Ishdan maqsad: Nuqtali payvandlash mashinalarini tuzilishi o’rganish. 
Bu  usulda  payvandlash  payvandlanayotgan  detallarning  kontaktlashadigan 
joyidan  elektr  toki  o‘tayotganda  ajralib  chiqadigan  issiqlik  ta’sirida  birikadigan 
joylarning  qizishi  va  erishidan  iboratdir.  Shu  joyga  siquvchi  kuch  bilan  ta’sir  etilsa, 
payvand  birikma  hosil  bo‘ladi.  Payvand  birikmaning  shakliga  qarab  nuqtali,  chokli, 
uchma-uch,  relyefli,  chokli-uchma-uch  kontaktli  payvandlashlar  birbiridan  farq  qiladi. 
Nuqtali  payvandlash  o‘z  navbatida  bir,  ikki  va  ko‘p  nuqtali  payvandlashga  bo‘linadi. 

---

161 
 
Uchma-uch  payvandlash  jarayoni  o‘tish  xarakteriga  qarab  uzlukli  va  uzluksiz  eritib 
payvandlashga hamda qarshilik yordamida payvandlashga bo‘linadi. 
Kontaktli  payvandlashni  o‘zgarmas,  o‘zgaruvchan  va  pulslanuvchi  tok  bilan 
bajarish  mumkin.  Bu  usul  energiya  manbayining  turiga  ko‘ra  kondensatorli,  magnit 
maydonida to‘plangan energiya yordamida va motorgenerator sistemasida bajariladigan 
payvandlashga bo‘linadi. 
Nuqtali payvandlashning sxemasi 8.1-rasmda keltirilgan. Elektrodlar 1, 4 orasiga 
payvandlanayotgan  detallar  2, 3  o‘rnatiladi. Elektrodlar  1, 4  ga  transformator  orqali  U 
kuchlanish beriladi. Bu qurilmaning asosiy ko‘rsatkichlari quyidagicha: payvandlash 
toki IS = 1–100 kA; yoyning kuchlanishi US = 0,5–10 V; payvandlash vaqti tS = 0,04–2 
s; yuklanish P = 500–10000 N. 
 
8.1-rasm. Nuqtali payvandlash sxemasi. 
 
8.2-rasm. Chok hosil qilishdagi asosiy o‘lchamlar. 
 

---

162 
 
Payvandlash ishlaridan oldin detal har xil iflosliklardan, oksidlardan, yog‘lardan, 
bo‘yoqlardan  yaxshilab  tozalanadi  va  yuza  iloji  boricha  silliq  holatga  keltiriladi. 
Detallarni  yog‘sizlantirish  uchun  trixloretilen,  multonlarni  qo‘llash  mumkin.  Oksid 
pardalarini mexanik usulda po‘lat cho‘tkalar, kvars qumi yordamida; kimyoviy usulda 
esa oltingugurt, fosfor kislotalari bilan tozalash mumkin. 
Nuqtali payvandlashda  mahsulot qalinligining nisbati 3:1  bo‘lishi kerak. Boshqa 
hollarda  ikki  nuqtali  payvandlash  qo‘llaniladi  (8.2-rasm).  Nuqtali  payvandlashda 
mahsulot  materiali  va  o‘lchamiga  qarab  payvandlash  tokini,  payvandlash  vaqtini, 
yuklanishni  tanlab  olinadi.  Payvandlashning  bu  usuli  mikrominiaturali  texnikada, 
elektrotexnikada, elektronikada keng qo‘llaniladi.