O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

xaridorning  о„z  ehtiyojini  qondirish  nuqtai  nazaridan  bergan  individual  subyektiv 
bahosidir deyishadi. 
Qiymat  nazariyasi  bilan  naflilik  nazariyasining  bosh  maqsadi  turli  iste‘mol  qiymatlarini 
yoki naflilikni taqqoslash muammosini hal qilishdir. 
Olma, tanbur, kostyumdan qay biri foydaliroq? Bir tomondan qarasangiz, bunday savolning 
о‗zi bema‘nilikka о‗xshaydi. Ammo har bir aniq  holatdan kelib chiqadigan bо‗lsak, bu savolda 
jon  bor.  Umumiy  tarzda  olsak,  bu  savolga  javob  berib  bо‗lmaydi.  Bu  meyoriy  naflilik 
nazariyasining xato ekanligini kо‗rsatadigan ishonchli dalil. Lekin yuqoridagi savolga individual 
jihatdan yondashilsa, uni har bir kishi subyektiv tarzda yechadi. Vitamin zarur kishi uchun olma, 
artist  uchun  tanbur,  kostyum  zarur  kishi  uchun  esa  boshqa  narsalardan  kо‗ra  kostyum  afzal. 
Chunki  har  bir  inson  birinchi  galda  eng  zarur  ehtiyojini  qondirishga  harakat  qiladi.  Har  xil 
zhtiyojlar  ichida  eng  zarur  ehtiyojni  qondirish  uchun  turli  tovarlar  ichidan  kerakligini  tanlab 
oladi.  Demak,  u  yoki  bu  tovarni  sotib  olishni  har  bir  inson  subyektiv  tarzda  hal  etadi.  Undan 
tashqari,  inson  ehtiyojini  qondirgan  tovarni  iste‘mol  qilishni  davom  ettirar  ekan,  uning  ehtiyoji 
tobora  tо‗yinib  boradi,  nafliligi  esa  kamayib  boradi.  Masalan,  qorni  och  odam  birinchi  burda 
nonni  katta  ishtaha  bilan  yeydi,  keyingilarini  yegan  sari  tо‗yib,  oxir-oqibat  boshqa  non  yegisi 
kelmay qoladi. Barcha yeyilgan non miqdori tо‗yinish miqdorini ifodalaydi. 
Shaxsiy  iste‘mol  jarayonida  yuz  beradigan  ana  shu  hodisani  nemis  iqtisodchisi  German 
Gossen  (1810-1858)  tadqiq  qilib,  naflilikni  pasayib  borishi  qonuniga  amal  qilishini  kо‗rsatib 
beradi. U bu qonunni «Aynan bir mahsulot bilan ehtiyojlarni qondirishni uzluksiz davom ettirsak, 
borgan  sari  ehtiyoj  tо‗larok,  qondirilib,  oxir-oqibat  tо‗yinadi,  lekin  mahsulotning  nafliligi  esa 
pasayib boradi», deb ta‘riflaydi. Ehtiyoj tо‗yingandan keyin ham iste‘mol davom ettirilsa, u naf 
о‗rniga zarar keltiradi. Demak, iste‘mol qilishda qandaydir meyor bо‗lar ekan. Meyoriy naflilik