O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

3. Alisher Navoiyning iqtisodiy merosi. 
 
Alisher  Navoiy  (1441-1501).  Buyuk  mutafakkir  adabiyot,  tarix,  til  bilimlari,  musiqa, 
xattotlik,  tasviriy  san‘at,  me‘morchilik  va  hokazolarni  rivojlantirish  bilan  bir  qatorda  ta‘lim-
tarbiyani takomillashtirishga alohida e‘tibor qaratgan. 
A.Navoiy  fikricha,  komil  insonga  xos  bо‗lgan  eng  yuksak  fazilatlarga:  ijodkorlik, 
qobiliyat,  ilm-fanga  muhabbat  kiradi,  deb  bayon  etgan.  Shuning  uchun  u  ilmni  qorong‗ulikni 
yoritadigan  chiroq,  hayot  yо‗lini  nurafshon  etadigan  quyosh,  odamlarning  haqiqiy  qiyofasini 
kо‗rsatadigan omil tarzida ifodalaydi. 
Demak,  A.Navoiy  ilm-fan  inson  kamoloti  uchun  eng  zarur  fazilat  deb  uqtiradi.  Shunga 
binoan  о‗z  asarlarida  kishilarni  ilm-ma‘rifatli  bо‗lishga  chorlaydi  va  ilmli  bо‗lish  har  bir  inson 
uchun muqaddas burch hisoblaydi. 
A.Navoiy  yaxshi  xulq  asosi  -  odob  insoniy  hislatlarning  boshlanishi  hisoblanadi  degan. 
A.Navoiy davom  etib:  haqiqiy insonga xos  hislatlar  -  qanoat,  sabr, tavozu‘, ishq,  vafo, sahovat, 
himmat,  karam,  muruvvat,  hilm  (yumshoq  kо‗ngillilik)  xuddi  shu  odobli  kishida  tarkib  topadi, 
deb ta‘kidlagan. 
Masalan,  «Qanoat  -  buloqdir,  xazinadir,  ekinzordir,  daraxtdir.  Qanoat  -  buloqdir,  suvi 
olingani bilan qurimaydir. Xazinadir - naqidnasi sochgan bilan kamaymaydir. Ekinzordir - urug‗i 
izzat va shavkat mevasi beradir. Daraxtdir - shoxi tortinchoqlik va hurmat mevasi yetkazadi**», - 
deb bayon etgan. 
Demak,  qanoat  insoniylik  belgisi.  U  insonni  yomon  kunlardan  asraydi.  Chunki,  qanoat 
qanchalik  og‗ir  va  mashaqqatli  bо‗lmasin,  insonni  nafs  balosidan,  dо‗st-dushmandan, 
ta‘magirlikdan xalos etadi. Shuning uchun alloma hech qachon ta‘maga berilmaslik, halol mehnat 
bilan hayot kechirish qay darajada ulug‗ligini ta‘kidlab, ta‘ma va ochkо‗zlik, xasislik insoniylik 
zavoli, deb ta‘riflaydi.  
«Sabr  achchiqdir,  ammo  foyda  beruvchi,  qattiqdir  -  ammo  zararni  daf‘  etuvchi,  sabr 
shodliklar kalitidir va bandlar ochqichidir*...». 
A.Navoiy davridagi ta‘lim-tarbiya talablariga binoan insonning har tomonlama barkamol 
bо‗lib  yetishishida  kishilarning  jismoniy  sog‗lom  va  baquvvat  bо‗lishiga  ham  jiddiy  e‘tibor 
berilgan. 

---

Jumladan,  uning  qahramonlari  Farhod,  Qays,  Iskandar  obrazlarida  jismoniy  tarbiya  va 
dilovarlik  ta‘limini  kо‗ramiz.  Zero,  bunday  ta‘lim-tarbiya  qadim  davrlardan  boshlab,  an‘anaviy 
tarzda davom etib, takomillashib borgan. 
Taom  yeyish  qoidalariga  rioya  etish  sihat-salomatlikni  saqlashning  eng  birinchi  talabi 
sifatida talqin qilingan.