O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Polifonik tuzilma ko‘p ovozlilik bo‘lib, unda barcha ovozlar 
kuy jihatidan tеng huquqli va mustaqil, individuallashtirilgan ifo-
daviy ahamiyatga ega bo‘ladi. Asosan ovozlar soni asar davomida 
o‘zgarmay, ohangning to‘liqligini saqlab keladi. 
Akkordli tuzilma faqat akkordlardan tashkil topadi. Odatda bu 
tuzilma bitta ritmga asoslangan: barcha ovozlar bir xil cho‘zimlar 
bilan bayon etiladi. ko‘pincha ushbu tuzilmada xor asarlari yo-
ziladi. 
O‘zbek xalq qo‘shig‘i "So‘ramaysan"
Ne-chuk   be    -       rah       -              mazo    -     lim    -    san
gi-rif   -   to      -       ring       -              ni  so‘r  -      may-       san.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

120
Gomofonik-garmonik bayon xilma-xilligi bilan ajralib turadi. 
bu tuzilmada bir ovoz (yuqori, o‘rta yoki pastki) yеtakchi 
ahamiyatga ega bo‘ladi. U boshqa ovozlardan aniq ajralib turadi, 
ya’ni kuy jo‘rligi bilan bayon qilinadi. Mazkur tuzilmadan xilma-
xil janrlarda foydalaniladi. Uning har birida kuyni jo‘rlikdan ajra-
tish usullar o‘ziga xosdir.
P.Chaykovskiy
4-misol.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

121
ko‘rsatilgan P.I. Chaykovskiy romansida jo‘rlikning akkord-
li bayoni ta’kidlanadi, bas ovozi negizdеk, garmoniyaning asosi 
bo‘lib, past rеgistri bilan ajralib turadi, akkordning zich joylashgan 
boshqa tovushlari uning ohangini yanada kuchaytiradi.
Gomofonik tuzilmada ovozlar tеng emas, asosiy ovoz va garmo-
nik jo‘rligi uyg‘unlashuvi ushbu ko‘p ovozlilik tuzilmasining asosiy 
xususiyatidir. Garmonik va polifonik fakturaning ifodaviy vositalari 
imkoniyatlari bir-birini to‘ldiradi. Gomofonik tuzilma keng tarqal-
gan tuzilma bo‘lib, u xilma-xilligi bilan ajralib turadi. kuy nafaqat 
yuqori yoki o‘rta ovozda, balki bas ovozida ham o‘tkazilishi mum-
kin. 
jo‘rlik oddiy akkordli bayonda va ko‘proq naqshinkor yoki pas-
sajli harakat bilan murakkablashtiriladi.
tuzilmalarning gomofonik va polifonik uslublari barchasi mu-
tanosib holda ishtirok etadi.
II bOb. ASOSIY UCHTOVUSHLIKLAR