O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Sistema modeli 
 
 
Har qanday sistema u yoki bu model asosida o’rganiladi. Modellashtirish har 
qanday  ilmiy  izlanishning  zaruriy  vositasi  hisoblanadi.  Masalan,  biz  moddaning 
gaz holatini o’rganishni “ideal gaz” modelini o’zlashtirishdan boshlaymiz, so’ngra 
“real  gaz”  modeliga  o’tiladi  (Van-der-Vaals  tenglamasi).  Bizga  noma’lum 
sistemani  avvalo  “qora  yashik”  modeli  asosida  tasavvur  etamiz.  So’ngra  model 
ilmiy  asosda  o’rganilib,  takomillashtirilib  borilib,  uning  barcha  xossalari  ma’lum 
bo’lgach  “shaffof”  yashik  modeli  yuzaga  keladi.  Masalan:  biz  uchun  televizor 
murakkab,  noma’lum  sistema  hisoblansin,  unga  kirish:  antenna,  elektr  toki,  turli 
maqsadlarni  amalga  oshirish  uchun  mo’ljallangan  murvatlar  hisoblanadi.  Undan 
chiqish:  ekranda  ovozli  tasvir  va  uning  harakati  hisoblanadi.  Biz  ushbu  misol 
orqali shuni ta’kidlab o’tmoqchimizki televizorni sistema deb olsak, uning qanday 
qismlardan  tashkil  topganligini  va  qismlar  o’rtasidagi  o’zaro  munosabatlarni 
bilmasak  ham  undan  foydalanishimiz  mumkin.  Ammo  televizor  ustasi  uchun  u 
“shaffof  yashik”  hisoblanadi.  Bir  sistema  bir  nechta  maqsadlar  uchun  ishlatilishi 
mumkin,  xudi  shuningdek  bir  maqsad  uchun  bir  nechta  sistema  ishlatilishi  ham 
mumkin. Misol: yog’och sistema bo’lsa, undan turli maqsadlarda: yonilg’i, qurilish 
materiali  sifatida  foydalanish  mumkin.    Xuddi  shuningdek  yonilg’i  sifatida:  
ko’mir, gaz, atom energiyasi, elektr energiyasi va hokazodan foydalanish mumkin.