O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi

HAKAMLIK QILISH.

Har bir o’yin ob’ektiv va oqilona xakamlik qilishni talab qiladi. Agar o’yin qoidalarning bajarilishini diqqat bilan va jiddiy ravishda kuzatilmasa, o’yin o’zining ta’lim-tarbiyaviy va pedagogik qiymati va axamiyatini yo’qotadi. O’yin qoidalari bajarilishini kuzatish bilan birgalikda, raxbar pedagogik usullar yordam bilan ta’lim va tarbiyani boshqarib boradi. Xakam esa o’yinda usullarni to’g’ri bajarilishini kuzatadi, bu o’yin texnikasini yaxshilashga va unga bo’lgan qiziqishni to’liq oshiriga yordam beradi.

Jamoalarga bo’linib o’ynaladigan o’inlarda, bunda ob’ektiv va aniq xakamlik qilish alohida ahamiyatga ega, bu ayniqsa musobaqa yorqin ifoda qilgan va har bir komanda yutishiga manfatdordir. Hakam komandalarning kuch va o’yinchilarini soni jixatdan teng bo’lishini, shuning uchun bir hil sharoit yaratilishini (o’yin o’tkaziladigan, asbob-anjomlar va boshqalar jixatdan) kuzatib borishi kerak.

Noto’g’ri xakamlik qilish ishonchini yo’qotadi, uni obrusi tushib ketadi, o’ynovchilar ular bilan xisoblashmay qo’yadilar.

Xakam barcha o’ynovchilarni ko’rishga va ularga xalaqit bermaslikka, kuzatishga qulay bo’lishi uchun joy topishi shart. Unga ayrim o’yinlarda o’yinchilarini siljishlarini kuzatish uchun maydon bo’ylab harakat qilishga to’g’ri keladi.

Harakat o’yin qoidasini buzulganligini sezgandan keyin, darov o’z vaqtida va aniq signal beradi. U o’ynovchilar bilan baxislashishga kirishmasdan odob bilan tanbex beradi. Shu bilan birga o’yinni natijalarini to’g’ri yakunlash xakamga bog’liq bo’ladi. Lekin harakatli o’yinlarni to’g’ri xakamlik qilish bolalarda xaqiqatgo’ylikni xakamga va uni qoidalariga nisbatan xurmatda bo’lishni tarbiyalashga yordam beradi. Xakamga tegishli tanbex berish va tushuntirish berishni o’yin tamom bo’lgandan keyin amalga oshirish kerak.