O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi

O’SMIRLAR UCHUN HARAKATLI O’YINLARNI TASNIFI.
Bolalar xayotidagi bu davrda (13-15 yosh, 7-8 sinf o’kuvchilari)o’sishni tez sur’ati o’ziga xos xususiyatini ko’rsatib turadi. Buning natijasida o’smirlarni harakat koordinatsiyasi bir muncha buziladi.o’g’il bolalar bu yoshda jinsiy rivojlanishi boshlanadi, qiz bolalarda esa u tugallanadi.

Ya’ni o’smirni yurak-qontomir sistemasi jinsiy balog’atga etishi bilan kuchli ta’sirchanligiga qaramasdan chidamlilik va tez bajariladigan mashqlarga yaxshi moslanishi isbot qilingan. Bu uzoq davom etadigan yugurish qarshilik ko’rsatishga va kurashish chidamlilikka oid harakatli o’yinlardan foydalanishga imkoniyat beradi, biroq buni pedagog va tibbiyot xodimi tomonidan muntazam ravishda nazorat qilib borishlari kerak.

Tog’ay to’qmalarini suyakka aylanishi davom etadi, bo’g’imlarni harakatchanligi kamayadi mushakni xajmi va uni kuchi birmuncha ortadi.

O’g’il va qiz bolalarni kuchayishi va tez yugurish imkoniyatlari o’rtasidagi farq yana ham kattalashib boradi. Shuning uchun o’rtadagi bu farqni xisobga olish zarur va kuchli o’yinlarda o’smirlarni jinsiga qarab bo’lish kerak. Qiz bolalar ko’proq muzika jo’rligida, o’g’il bolalar – kuch bilan bajariladigan o’yinlar qiziktiradi. Tez yugurishga, to’siqlardan oshib o’tishga, uzoqqa uloqtirish bilan o’tkaziladigan turli-tuman o’yinlarda har bir komanda o’g’il va qiz bolalarni sonini bir xil bo’lishini qa’tiy nazorat qilish kerak, ayrim xolatlarda bunday o’yinlarni aloxida o’tkazilgani maqul bo’ladi.

O’smirlarda o’yin doirasi borgan sari torayib boradi. Chunki bu yoshda ularga shunday o’yinlar yoqadiki ya’ni ular o’zlarini eng yaxshi tomonlarini ko’rsatishlari mumkin.

O’smirlar ko’proq komandali o’yinlarga qizikadilar. Shu bilan birga komandalarga bo’lish oldingilarga o’xshab o’ng’ay emas, rollarni tabaqalashtirishlari bilan murakkabdir. Xarakterini bejiz emasligi, balki o’smirda doimiy komandali o’yinlarga qiziqishi ortib boradi.

O’smirlarga mazmunli o’yinga qiziqishi mutlaqo yo’qoladi, chunki o’yinlarni tashkil qilish tizimiga qarab va harakatga soluvchi mazmunli asosiy o’rinni egallaydi.

O’smirlarda sport o’yinlari va sportga tayyorlash o’yinlaridan keng foydalaniladi.

O’smirlar sport uchun zarur bo’lgan, o’yinda aloxida malakalarni trenirovka qilishni yaxshi ko’radilar. Ular uni foydasini tushunadilar va to’p bilan o’ynaladigan o’yinlarni ayniqsa basketbol, voleybol, futbol, qo’l to’piga tayyorlaydigan o’yinlarni ishtiyoq bilan o’ynaydilar. Bu o’yinda ularni qiziqtiradigan narsa o’yinda o’zini tuta bilish axloqi taktikasi va o’yin texnikasi malakalarini trenirovka qilish xammadan ko’proq esa o’yin jarayoni o’zi.

O’smirlar qa’tiy xolisona xakamlik qilishni sevadilar va o’yin qoidalariga rioya qilishga Harakat qiladilar.

Bu yoshdagi o’kuvchilar uchun o’ziga xosligi o’zlarini kuchlarini xaddan tashqari oshirib baxolashga moylligidir.

O’smirlarda suvda suzish bilan shug’ullanganda va kurash elementlari bilan o’ynaladigan o’yinlarga yana xam ko’proq o’rin egallaydi.

Oddiy harakatli o’yinlar qisman sport o’yinlari bilan almashtiriladi ayniqsa o’smirlar bilan maktabdan tashqari sharoitda va sinfdan tashqari vaqtda o’tkaziladi, chunki o’yinchilarni soniga qarab chegaralangan o’yin qoidalari va uni o’tkazish uchun ko’p vaqt talab qilinadi. Darsda ularni o’tkazish qa’tiy bo’ladi. Agarda u o’tkaziladigan bo’lsa unda soddalashtirilgan qoidalar bo’yicha o’tkaziladi.

Harakatli o’yinlar bo’yicha to’siqlardan oshib o’tish bilan estafeta, kurash, uloqtirish, sakrash, tirmashib chiqish va oshib o’tish bilan shuningdek yarim sport o’yinlari bo’yicha musobaqalar keng qo’llaniladi.