O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

So‘lak ajralmaydi 
 
 
Bir 
necha 
marotoba 
qo‘ng‘iroq 
chalingandan  keyin  suyak  berilsa,  shartli 
refleks hosil bo‘ladi 
  
So‘lak ajraladi 
 
Shartli 
refleks 
hosil 
bo‘lgandan 
keyin,qo‘ng‘iroqning 
chalinishi 
ham 
refleksni keltiradi. 
 
So‘lak ajraladi 
Rasm  8.1.  Itda  qo‘ngiroqqa  (shartli  signal)  nisbatan  so‘lak  ajralish  refleksining  hosil 
bo‘lish shemasi 
 
Qo‘ng‘iroq  tovushi  shartli  signal  bo‘lib  miya  po‘stlog‘ida  eshitish  markazini 
qo‘zg‘atadi ( rasm 8.1). Suyakka jaboban so‘lak ajralishining kuchayishi – bu shartsiz, 
tug‘ma rеflеks bo‘lib, uning markazlari uzunchoq miyada, oliy markazi esa katta yarim 
sharlar po‘stlog‘ida joylashgan.  

---

 
 
 
133 
 
 
Qo‘ng‘iroq  chalingandan  keyin  muntazam  ravishda  itga  suyak  berilib  turilsa, 
katta  yarim  sharlar  po‘stlog‘ida  eshitish  va  ovqatlanish  markazlarning  ketma-ket 
qo‘zg‘alishi strukturaviy va funksional aloqa – vaqtinchali bog‘lanishni hosil bo‘lishiga 
olib  keladi.  Shuning  uchun  faqat  qo‘ng‘iroqning  tovushiga  javoban  ham  so‘lakning 
ajralishi  kuzatiladi.  8.1    jadvalda  shartli  va  shartsiz  reflekslar  o‘rtasidagu  farqlar 
ko‘rsatilgan. 
 
Shartli rеflеkslarning hosil bo‘lishi uchun bir qancha shart-sharoit zarur. 
1.  Indiffеrеnt  (hayotiy  jihatdan  muhim  bo‘lmagan)  va  dastlab  chamalash 
rеflеksini kеltira oladigan shartli signalning bo‘lishi. 
2.  Indiffеrеnt  signalning  (yorug‘lik,  tovush)  shartsiz  -  hayotiy  muhim  bo‘lgan 
signal (oziq-ovqat, og‘riq) bilan bir nеcha bor kеtma-kеt mustahkamlanishi. 
3.  Indiffеrеnt  signal  shartsiz  signaldan  oldin  ta‘sir  etilishi  va  undan  kuchsizroq 
bo‘lishi. 
4.  Boshqa  faollashtiruvchi  ta‘surotlarning  bo‘lmasligi,  ya‘ni  tinch  muhitning 
yaratilishi.