Asosiy tushunchalar orasidagi yana bir juftlik – ezgulik va yovuzlik; ezgulik axloqshunoslikdagi eng muhim
kategoriyalardan. U inson faoliyatining asl mohiyatini anglatadi – Tangri irodasining inson qalbidagi tajassumi
sifatida namoyon bo‘ladi. «Ezgu o‘y, ezgu so‘z, ezgu a‘mol» uchligi «Avesto» dan tortib, barcha muqaddas
kitoblarda yetakchi o‘rinni egallashi ham shundan.
Ezgulik – insonga eng kuchli ma‘naviy lazzat bag‘ishlaydigan, uni ijtimoiy shaxsga aylantirib, haqiqiy baxtga
olib boruvchi fazilat; shaxsni komillikka, jamiyatni esa yuksak taraqqiyotga yetkazuvchi yuksak qadriyat. U
insonning axloqiy faoliyati tufayli muayyanlashadi, yuzaga chiqadi. Uni sinfiylik yoxud partiyaviylik qobig‘iga
o‘rash mumkin emas. CHunonchi, «sinfiy dushmanni», ya‘ni biror bir shaxsni yoki guruhni faqat boshqa sinfga
mansub bo‘lgani uchun jisman yo‘qotish, qanchalik bo‘yab–bejalmasin, ezgulik bo‘lolmaydi. U tom ma‘nodagi
yovuzlikdir. Totalitar tuzumlar mafkurasida ezgulikni bunday talqin etishning noilmiyligi, soxtaligi hozirgi kunda
hammaga ayon.
Ezgulik va uning ziddi yovuzlik odatiy, kundalik hayot mezonlari bilan o‘lchanmaydi, ular ham muhabbat
singari qamrovli va ijtimoiylik xususiyatiga ega. Ezgulikning axloqiy ideal bilan bog‘liqligi shundan. SHu tufayli u
amaliyotda qahramonlik, vatanparvarlik, insonparvarlik, jasurlik singari tamoyillarni o‘z ichiga oladi.
SHuni ham aytish kerakki, muhabbat va nafrat juftlik tushunchasida nafrat muhabbatni inkor etmay,
aksincha, uning barqarorligidan dalolat bersa, ezgulik va yovuzlik juftligida har ikki tushuncha bir–birini tamomila
inkor etadi. Nafaqat inkor etadi, balki ular orasida hayot–mamot kurashi ketadi va bu kurash abadiy kurash sifatida,
olamni harakatga keltiruvchi kuch tarzida namoyon bo‘ladi. Lekin, ayni paytda ular orasida muayyan tarzdagi
dialektik aloqadorlik bor: ular hech qachon bir–biridan mutlaq alohida holda voqe bo‘lolmaydi.
Ezgulik va yovuzlikning yana bir o‘ziga xos tomoni shundaki, bu juftlik tushuncha inson faoliyatini baholash
xususiyatiga ega. Uni odam bolasining ulug‘ligi va tubanligini o‘lchaydigan muqaddas tarozuga o‘xshatish mumkin.
Insonning komilligi, jamiyatning takomilga erishgan–erishmagani shu mezon bilan o‘lchanadi. CHunonchi, Lenin,
Stalin, Hitler, Pol Potlarni yovuz insonlar, sobiq sho‘rolar ittifoqini esa jamiyat sifatida «Yovuzlik saltanati» deb
baholanishi buning yorqin misolidir.
Do'stlaringiz bilan baham: