Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi



Download 27,74 Kb.
bet3/6
Sana16.06.2021
Hajmi27,74 Kb.
#66732
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
MUSTAFOQULOVA NILUFAR

2. Asosiy qism .

2.1. Shoir ijodida yetakchilik qilgan janrlar.

Pahlavon Mahmud lirik merosi asosan fors tilidagi asarlardan iborat . Fors va turkiy xalqlar adabiyotida Umar Xayyomdan soʻng faqat ruboiy yozgan shoir Pahlavon Mahmuddir . U Xayyomning oddiy taqlidchisi boʻlmay , mushohada kuchi jihatidan u bilan barobar turgan .

Darvoqe , Pahlavon Mahmud poʻstindoʻz va telpakdoʻz dedik , chunki u tariqat pirlaridan edi. Hazrat Bahouddin matoga gul solish kasbi bilan mashhur boʻlgan . Zero tariqat pirlari maʼlum bir kasbni oʻrganib , shundan rizq - roʻzlarini oʻtkazgan . Paygʻambar alayhissalomning : " Qurʼonni oʻqib , unga amal qilinglar . Undan undan uzoqlashib ham ketmanglar , uning maʼnosiga chuqur yetaman deb xato va mubolagʻaga berilmang , uni tirikchilik vositasi qilib , molu dunyo ortirishga ham oʻtmanglar " hadislariga tariqat pirlari amal qilgan .

" Arqon olib togʻdan oʻtin terib , uni sotib ,rizq - roʻzini topadigan va sadaqa qilgan odam , tilanchilik bilan kun kechirgandan yaxshiroqdir " , degan hadis tekinxoʻrlikka , taʼmagirlikka qarshidir .

Pahlavon Mahmud haqida juda koʻp rivoyatlar bor . Bu rivoyatlarni xalqimiz duru gavhar kabi asrab kelmoqda .

" Munoqiba " dagi xabarga koʻra , Pahlavon Mahmud Hindiston xalqi tomonida turib , Hindiston dushmanlariga qarshi jangda ishtrok etadi . Jangda oʻz jonini xatarga qoʻyib boʻlsa - da , Hind shohi Ray Ropoy Choʻnani oʻlimdan qutqaradi . Shunda shoh Pahlavon Mahmudning bu jasorati , mardligini taqdirlamoqchi boʻlib : " Tila tilagingni ! " - debdi . Pahlavon Mahmud : " Ey buyuk shoh ! Bundan ancha yillar muqaddam mening vatandoshlarim - xorazmiylar bu yerga asir qilib olib kelingan . Oʻshalarni ozod etsangiz . Birdan bir tilagim shu ! " - debdi . Shoh hayron boʻlib : Ey himmati baland pahlavon ! Agar yarim davlatimni tilaganingda edi ,uni gap soʻzsiz senga inʼom qilgan boʻlardim. Agar sohibjamol qizimni oʻz nikohinga olmoqni soʻraganingda edi , seni oʻzimga kuyov etib , toju taxtimni senga bagʻishlagan bluefin . Zero , jasorating ulkan mukofotga munosibdir . Mayli tilagingni bajo keltirdim . Vatandoshlaring ozod ! Ularni Xorazmga borgunlaricha yegulik oziq - ovqat , kiyimbosh, ulov bilan taʼminlashni ham buyuraman ! " - debdi .

Pahlavon Mahmud shohga qarab quyidagi ruboiysini oʻqibdi :

Oʻz nafsiga kim boʻlsa amir , uldur - mard .

Ham oʻzgaga boʻlmasa haqir , uldur - mard .

Oʻtmak sira magʻlubni tepib mardlik emas ,

Tutsa qoʻlidan zabunni er , uldur - mard .

Shoir ruboiysini eshitgan shoh qoyil boʻlib , unga sarpo va ulov inʼom qilibdi . Pahlavon Mahmud Hindistondan oʻz vatandoshlarini olib Xorazmga qaytgan . Moʻgʻul - totor bosqinchilariga qarshi jangda shahid boʻlgan vatandoshlarim qabri ustida shoir oʻz mablagʻi hisobidan maqbara qurdirgan va u yerni ozod ziyoratgoh etgan .

Sharqda ruboiy yozmagan shoir yoʻq hisobi. Lekin Xayyom , Pahlavon Mahmud ruboiylari jahonda keng shuhrat qozongan .

Oʻzbek shoirlaridan Lutfiy , Navoiy , Bobur , Ogahiylarning ham ruboiylari bor . Gʻarbda esa lohon Volfgang Gyote , Graf fon Platen , Fridrix Ryukkertlar nemischa ruboiy yozgan . Ular ruboiylari Rumiy , Saʼdiy , Hofiz , Jomiy , ijodi taʼsirida yaratilgan isbot etilgan .

Pahlavon Mahmud ruboiylariga oʻzining soʻfiyona qarashlarini singdirgan . Shoir asarlari qoʻlyozmasi Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi sharqshunoslik institutida koʻz qorachigʻidek asralmoqda va olimlar tomonidan tadqiqot etilmoqda .

Shoir ruboiylari mardlik , marhamat va shavqat , saxovat va oliyjanoblik kabi juvonmardlik prinsiplari asosida yozilgan . Asarlarida tasavvuf taʼlimotining nazariy gʻoyalari bilan juvonmardlik tariqatining amaliy qoidalari oʻzaro omuxta holda bayon qilingan . Unga koʻra , Olloh diydori koinotdagi barcha mavjudodlarga aks etadi .

Shoir ruboiylarining umumiy soni aniq emas . Chunki , hozirga qadar shoir ruboiylarini oʻz ichiga olgan birorta qadimiy qoʻlyozma topilganicha yoʻq . Shoir faqat ilohiy mavzular bilangina chegaralanmay , zaminiy dardni ham qalamga olgan . Pahlavon Mahmud ruboiylarida ilohiy va dunyoviy dard koʻpincha birga , oʻzaro qoʻshilib zuhur etadi .

Najmiddin Komilov : " Pahlavon Mahmud ruboiylarini toʻrt guruhga boʻlish mumkin :

birinchisi - zamona ahlidan nolish , ijtimoiy tengsizlikni ifodalovchi ruboiylar ;

ikkinchisi - tariqat suluki haqida yozilgan ruboiylar ;

uchinchisi - vahdati vujud falsafasi asoslarini tushunuvchi ruboiylari ;

toʻrtinchisi - ilohiy ishqni tarannum etgan ruboiylar " , - deb yozgan edi . Kezi kelganda biz shu paytgacha shoirning axloqiy qarashlariga nisbat berib tadqiq etgan pand - nasihat ruhidagi ruboiylari aslida futuvvat ruknlarining sheʼriy ifodasidan iboratekanligini taʼkidlab oʻtish lozim . Ha bunday sheʼrlarida u javonmardlar axloqini targʻib etgan , ulardan ibrat olishga chaqirgan .

Oh tortgan chogʻingda yoʻlga koʻz tutgil ,

Yoʻlda quduq bordir , ehtiyoding qil ,

Doʻst uyida mahram boʻlgan vaqtingda ,

Koʻnglingni , koʻzingni , dilni tiya bil .

* * * * *

Ul qodirki alpu aflok yaratdi ,

Koʻngilda dogʻ , dilni gʻamnok yaratdi .

Mushkin zulflarni yu yoqut lablarni

Yerga qorib , oxirda xok yaratdi .

* * * * *

Necha yil ilm - hunar payida boʻldik ,

Necha yil zar zevar payida boʻldik ,

Olam sirlaridan boʻlganda ogoh ,

Bari ishni tashlab qalandar boʻldik .

* * * * *

Tuproq toʻshagida yotgan koʻp koʻrdim ,

Yer qaro bagʻriga botgan koʻp koʻrdim ,

Yoʻqlik olamida koʻz tashlaganda ,

Kelmagan koʻp koʻrdim ,ketgan koʻp koʻrdim.

Pahlavon Mahmud ruboiylarida badbinlik , tushkunlik kayfiyatlari emas , balki hayot hodisotlariga ochiq koʻz bilan qarashga daʼvat etadi.

Pahlavon Mahmud ruboiylarini koʻzdan kechirgan taqdirda , ular uslubiga xos umumiy xususiyatlar yaqqol koʻzga tashlanadi . Jumladan ruboiylarida koʻrganimizdek , ularda asosan hayotiy falsafa inson umrining mazmun - mohiyati , mardlik hamda nomardlik bilan bogʻlangan tushunchalar mushohada etiladi . Sheʼrning mazmuni va shoirning ijtimoiy sheʼriyati bilan uzviy bogʻlangan bu hodisalar Pahlavon Mahmud sheʼriy uslubining muhim belgilaridan biridir .


Download 27,74 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish