O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

  4.Alyuminiyning    magniyli    qotishmalari
.      Bu    qotishmalarda  magniyning 
miqdori 
 
12% 
gacha 
 
bo‘lib, 
 
qisman 
boshqa 
elementlar 
ham  bo‘ladi.      Bu  qotishmalarning  ham  quyilish      xossalari  past - 
roq  bo‘ladi.  Lekin,  korroziyabardoshligi,  mexanik      xossalari  va 
kesib 
ishlanishi 
yaxshi 
bo‘lib, 
nam  atmosfera  sharoitida  ishlay- 
digan quymalar olishda foydalaniladi. 
  5.    Alyuminiyning  murakkab    tartibli    qotishmalari.     
Bu  qotishma- 
lar  tarkibida  Su,  Ni,  Sr,  Zn,  Mn,  Ti  va  ma’lum  miqdorda    boshqa  ele- 
mentlar      bo‘lib,    bu  qotishmalar      yuqoridagi    qotishmalardan  puxtaligi
, 
o‘tga  chidamliligi  va  boshqa  xossalari  bilan  farq  kiladi.  Masalan,  bu 
gruppa 
qotishmalarning 
AL 
1 
markasidan 
porshenlar, 
silindr 
ustyopma 
lari    kabi    detallar    quyish  yo‘li    bilan  tayyorlanadi.    Shuni  ham  qayd 
etish        lozimki,        ba’zan        kukun        metallurgiya      yo‘li        bilan        olinadi- 
gan  alyuminiy  qotishmalaridan      ham      foydalaniladi.      Bunday  qotishma- 
larni  olish  uchun      A1  —  A1
2
O
3
      asosida    olingan  kukunlarga  zarur  ele- 
mentlar  qo‘shib,  ulardan    olingan      yarim    mahsulotlar  yuqori  temperatu- 
rada  qizdiriladi.  Masalan,      A09-2,  A020-1,  AN-2,5  markalari  nisba- 
tan 
yuqori 
temperaturagacha 
chidamliligi, 
antifriksionligi 
bilan 
bosh- 
qa 
qotishmalardan 
farq 
qiladi. 
55-rasmda 
alyuminiy 
qotishmalarining 
                                                           
26
 Foundations of materials science and engineyering,William F.Smith 2013. 435 betlar 

---

 
86 
mikrostrukturasi    keltirilgan.    Bunda    reaktiv      sifatida      10  g    NaON 
ning 100 sm
3
 suvdagi eritmasidan foydalanilgan.