O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

Namuna tarkibidagi fosforni hisoblab topish.Tajribalarga olingan namunalardagi fosfor miqdorini aniqlash uchun har bir probirkadagi bo’lgan eritmalarning optik zichligini FEK yoki SF da aniqlanadi.Har bir namunaning optik zichliklari standart eritma bo’yicha olingan kalibrlash egri chizig’i bilan solishtirilgan holda ulardagi fosfor miqdori topib olinadi. Kalibrlash egri chizig’ini olish uchun kimyoviy toza KH₂PO₄ dan har bir millilitrda 2,4,6,8,10 ...... ..... 20 mkg fosfor tutgan eritmalar tayyorlash kerak.Buning uchun eng avvalo har bir millilitrda 2 mkg P tutgan 1 litr eritmani tayyorlashda qancha miqdorda KH₂PO₄ dan olish kerakligini topishimiz kerak.

K H₂PO₄ P

1 36,07 mg 30,97 mg

x_{ }

Demak bir millilitrda 2 mkg fosfor tutgan eritmadan bir litr tayyrolash uchun 8,787 mg KH₂PO₄ dan olamiz. Ammo kalibrlash chizig’ini tuzishda har millilitrida 2 mkg dan 20 mkg P tutgan eritmalardan foydalanishimiz mumkinligini hisobga olib, 8,787 mg o’rniga 87,87 mg KH₂PO₄ olamiz. Shu usulda tayyorlangan eritmaning har bir millilitri 20 mkg fosfor tutadi.Shu sababli ham kalibrlash chizig’ini FEK yoki SF da tuzish oldindan tayyorlangan eritmadan 50 ml olib, uning hajmi 500 ml gacha distillangan suv bilan yetkaziladi.Endi bu eritmaning har bir millilitrida 2 mkg fosfor bo’ladi. Mana shu suyultirilgan eritmadan birinchi probirkaga 1 ml, ikkinchi probirkaga 2 ml va hokazo beshinchi probirkaga 5 ml dan olinadi. Keyin esa 1-4 probirkalardagi eritmalarning hajmini distillangan suv bilan 5 ml ga yetkaziladi. Shu tartibda olingan eritmalardagi fosfor miqdori birinchi probirkada 2 mkg, ikkinchi probirkada 2 mkg va hokazo beshinchi probirkada esa , 10 mkg ga teng bo’ladi. So’ngra probirkalardagi eritmalarning optik zichligi Beri-Blyum va Cheyn usuli bo’yicha FEK yoki SF da aniqlanadi va olingan natijalar asosida kalibrlash chizig’i tuziladi.

Endi mana shu standart eritma bo’yicha chizilgan kalibrlash chizig’idan foydalanib, tajribaga olingan to’qima tarkibidagi fosfor miqdori topib olinadi. Masaln, biz aniqlayotgan o’simlik to’qimasidan tayyorlangan rangli eritmani kolotimetrda ko’rganda uning optik zichligi 0,14 ga teng bo’lsin. Endi mana shu 0,14 optik zichlikka ega bo’lgan eritma tarkibida qancha miqdorda fosfor borligini yuqorida berilgan kalibrlash chizig’i orqali topib olinadi yoki 0,14 optik zichlikning qancha fosforga teng bo’lishini shu kalibrlash chizig’idagi sonlardan foydalanilgan holda proporsiya tuzish yo’li bilan topiladi. Bunda standart eritma bo’yicha 0,14 zichlikga yaqin sonlar 0,12 va 0,16 bo’lib ular 6 va 8 mkg fosforga tengligi bizga ma’lum.Shunday ekan proporsiya tubandagicha tuziladi:

0,16 8 mg P

0,14 x

x_{ }

Demak fotoelektrokolorometrlash uchun olingan eritma tarkibida 7 mkg fosfor bor ekan. Endi analiz uchun qancha miqdorda o’simlik to’qimasidan olinganini kuydirilgan materialning qancha hajmga chiqarilganligini va kolorimetrlashga undan qancha millilitr eritma olishganligini hisobga olgan holda , to’qima tarkibidagi fosfor miqdori milligramm foiz ko’rinishida ifodalanadi.