O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi

Dezoksikortikosteron, DOK, S|2N30O,— biologik faol steroid. Mol. m. 330,45. Umurtqali hayvonlar buyrak usti bezlarida kortikosteron va al-dosteron biosintezida (qarang Kortikosteroidlar) oraliq birikma sifatida hosil boʻladi. D. va uning sintetik preparatlari (D. atsetat, D. trimetilatsetat) organizmda suv-tuz almashinuviga taʼsir etadi: natriy ionlari va suvni tutib qoladi, kaliy ionlari ajralishini tezlashtiradi va tomirlar tonusini barqarorlashtiradi. Miasteniya, gipoxloremiya, buyrak usti bezi pust qavati yetishmovchiligini davolashda qoʻllaniladi. Organizmda D.ning koʻp hosil boʻlishi yoki ortiqcha kiritilishi arterial gipertoniya, shish, boʻgʻimlar va buyrak yalliglanishiga olib keladi. Kortikostreoidlar adrenokortikosteroidlar buyrak usti bezlarining poʻstloq qavatidan ishlanib chiqadigan steroid gormonlar guruhi .K. tarkibida 21 ta uglerod atomi bor. Barcha kortikosteroidlar pregnan hosilalaridir. Organizmda xolesterdan hosil boʻladi. Fiziologik taʼsiriga koʻra, 3 guruhga boʻlinadi:

1) organizmda, asosan, mineral almashinuviga taʼsir etadigan moddalar mineralokortikoidlar (aldosteron, kortikosteron, dezoksikortikosteron);

2) uglevodlar va oqsillar almashinuviga taʼsir etadigan moddalar  glyukokortikoidlar (kortizon, gidrokortizon, kortikosteron);

3) jinsiy gormonlarga oʻxshash taʼsir etadigan steroid moddalar (androgenlar va progesteron). Organizmda Kortikosteroidlar yetishmay qolganida Addison kasalligi (Bronza kasalligi), koʻpayib ketganda esa Isen-ko-Kushing kasalligi paydo boʻladi. Kortikosteroidlar preparatlari tibbiyotda keng qoʻllaniladi.

Aldosteron va Deoksikortikosteron: Mineralokortikoidlar buyrak usti bezining glandular qatlamida sintezlanadi, eng faol vakillari aldosteron va deoksikortikosteron. Aldosteronning vazifasi buyrak distal naychalaridan natriy va xlorning reabsorbtsiyasini oshirish, suvni ushlab turish va qon tomirini oshirishdan iborat. Mineralokortikoidlarning sekretsiyasi renin-angiotensin tizimi tomonidan tartibga solinadi. Gipovolemik sharoitda va buyrak tomonidan chiqarilgan gipokaliemiyada angiotensin I ni II ga, angiotensin II va gipokaliemiya aldosteron sekretsiyasini rag'batlantiradi. Angiotensin II va aldosteron, o'z navbatida, yon ta'siri bilan renin sekretsiyasini kamaytiradi.