O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talim vazirligi urganch davlat universiteti filologiya fakulteti

Mavzuning o‘rganilish darajasi. Tilshunoslikda badiiy asar tilini tarixiy jihatdan o‘rganish hodisalari ancha yillardan beri amalga oshirilmoqda. O‘zbek tilini tarixiy jihatdan o‘rgangan olimlar ushbulardir: H.Ne’matov,A.G`ulomov, R.Rasulov, A.Hojiyev, Sh.Shahobiddinova, A.Berdialiyev, J.Muxtorov, Sh.Rahmatullayev, A.Nurmonov, N.Mahmudov, Sh.Mirzaqulov, Z.Akobirova, Q. Zokirov, H. Jamolxonov kabi olimlarning qarashlari mavjud.
O‘zbek tilini tarixiy jihatdan o‘rganishda, ayniqsa, A.Hojiyevning xizmatlari beqiyosdir. Bu borada uning bir qancha ilmiy asarlari yuzaga kelgan.
Ishning obyekti va predmeti. Tadqiqot obyekti uchun darslik va qo‘llanmalarda berilgan umumnazariy ma’lumotlar, davriy matbuot sahifalaridagi va boshqa sohalardan olingan materiallar belgilandi. Ishning predmeti esa o‘zbek tilini tarixiy jihatdan o‘rganishni o‘ziga xos jihatlarini yoritishdan iborat.
Kurs ishining manbalari. Kurs ishimizning manbalari sifatida oldin bu sohada amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot ishlari, maktab, o‘rta maxsus va oliy ta’lim muassasalari uchun yaratilgan darslik va qo‘llanmalar, izohli lug‘atlar, shuningdek, badiiy asarlar fikrimizni tasdiqlash uchun xizmat qiladi. Ishda asosan o‘zbek tili grammatikasi, turli davrlarda yaratilgan darslik va qo‘llanmalar, o‘zbek tilini tarixiy jihatdan o‘rganish asosiy manba sifatida foydalanildi.
Tadqiqot metodlari. Kurs ishida ilmiy-tadqiqot metodlaridan tavsifiy, qiyosiy-tarixiy, tahliliy usullardan, qiyosiy tipologik metoddan keng foydalanildi.
Ishning ilmiy yangiligi. Hozirgi o‘zbek tilshunosligida zotiy tilshunoslik nuqtai nazaridan amalga oshirilayotgan ishlar, badiiy asarning lisoniy tasnifi bo‘yicha qilinayotgan sa’y-harakatlar o‘zbek tilida morfologik jarayonlar, jumladan, keyingi tadqiqotlar natijasida o‘rganilishi kuzaltiladi. Ana shu qarashlar asosida bugungi ishimizda o‘zbek tilini tarixiy jihatdan o‘rganish gavdalanadi.

Ishning ilmiy va amaliy ahamiyati. Kurs ishimizning xulosa va natijalari o‘zbek tilshunosligi, xususan, o‘zbek tilida so‘z yasalish tizimi bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlari olib borishda, maqolalar yozishda, umuman, ilmiy adabiyotlar yaratishda ahamiyati katta. Shuningdek, ish materiallaridan soha bo‘yicha darslik va o‘quv qo‘llanmalar yaratishda ham foydalanish mumkin. Shu bilan birga umumta’lim maktablari, o‘rta maxsus ta’lim muassasalari ona tili fanida amaliy qo‘llanma sifatida, oliy ta’limda hozirgi o‘zbek adabiy tili kursida amaliy mashg‘ulot darslarida mustaqil ishlarni bajarishda material sifatida foydalanish mumkin.