|
Ekskursiyaning texnologik xaritasi
Ekskursiya mavzusi------------------------------------------------------------
davomiyligi(soat)-----------------------------------------------------------
masofasi(km)------------------------------------------------------------------
mualliflar--------------------------------------------------------------------
ekskursiyaning mazmuni------------------------------------------------------
Ekskursiyaning marshruti, shuningdek marshrut varianti(yozgi, qishgi);------
Marshrut bo`ylab harakatlanish uchastkasi
|
To`xtash joylari
|
Ko`riladigan ob`yektlar
|
Davomiy
ligi
|
Axborotning asosiy mazmuni
|
Tashkiliy ko`rsatma
|
Metodik ko`rsat-
malar
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
Jadval-1 Ekskursiyaning texnologik xaritasi
Ekskursiya matni kabi texnologik xarita ham, uch qismdan iborat:chiqish, asosiy qism va xulosa.
Chiqish va xulosa ekskursiya ob`yektlari bilan bog`liq emas va xaritada tasvirlangan grafikdan (asosiy qismdan) oldin va keyin joylashadi.Unda gid sayyohlarni ekskursiya mazmuni va hikoyasiga etiborini jalb qilish uchun nimalarni e`lon qilishi shart bo`lgan ko`rsatmalarni yozadi(texnologik xaritada matn grafalar hisobga olinmagan holda yoziladi).Kirish qismida uning variantlari ko`rsatilishi mumkin, undan foydalanish ekskursiya guruhi tarkibiga bog`liq bo`ladi.
1. Grafa. “Marshrut bo`ylab harakatlanish uchastkasi”da ekskursiya guruhi harakatlanadigan ko`chalar, xiyobonlar, shosselar, maydonlar ko`rsatiladi.Birinchi bo`lib ekskursiya boshlanadigan joy ko`rsatiladi.So`ngra texnologik xaritaga ko`ra, ekskursiyaning ilk mavzusini ochib beruvchi ob`yekt joylashgan ko`cha(xiyobon)yoziladi.Keyin oldingi ob`yektdan keyingi ob`yektgacha bo`lgan yo`l qismlari ko`rsatiladi.
2. Grafa. “To`xtash joylari”ga avtobus to`xtaydigan va undan tushmasdan ob`yektlarni ko`rish, yoki avtobus to`xtab sayyohlarning avtobusdan tushish joyi, shuningdek, piyoda ekskursiya boshlanadigan marshrut nuqtalari ko`rsatiladi.
3. Grafa. “Ko`riladigan ob`yektlar” da sayyohlarga to`xtash joylariga, avtobusda va piyoda harakatda ko`rsatiladigan ,aniq ob`yektlar ro`yxati beriladi.Bu yerda ham asosiy va ham qo`shimcha ob`yektlar ko`rsatilishi mumkin.Ob`yektning to`liq nomi, mualliflar ismi sharifi yoziladi.
4. Grafa. “Davomiylik” da ob`yektni ko`rsatish va uni hikoyasi uchun kerakli vaqt ko`rsatiladi. Bu vaqt oralig`ida ob`yektni erkin tomosha qilish ekskursiya rejasiga kiritilgan bo`lsa, keyingi ob`yektgacha harakat vaqtini ham hisobga olib ko`rsatilishi kerak.
5. Grafa. “Axborotning asosiy mazmuni”da marshrutga mavzuchalar(podtema) va ularga qisqacha annotatsiyalar beriladi .Mavzuchalar ekskursiya mavzusining tarkibiy qismidir.U bir yoki bir necha ob`yektga yoritilishi mumkin.Bu ob`yektlardagi axborot mazmuni hamda ekskursiyadagi sayyohlar kategoriyasiga bog`liq.Mavzuchalar ekskursiya materialining ichki mantiqiga asosan mavzuni ketma-ket yoritadi.
6. Grafa. “Tashkiliy masalalar”da ekskursiya guruhining ob`yekt oldidagi holati, ularning xavfsizligini taminlash, tarixiy va madaniy ob`yektlar oldida o`zini tutish qoidalari, sanitariya-gigiyenik talablar ko`rsatiladi.Tavsiyalar aniq berilishi shart.Masalan, avtobus teatr kassasi oldida to`xtatilsin; guruh Sher-dor madrasasi oldida yig`ilsin;sexga kirishdan oldin xavfsizlik qoidasi eslatilsin va ob`yektni ko`rib chiqish tartibi tushuntirilsin.
7. Grafa. “Metodik ko`rsatmalar”da ko`rsatish va hikoya qilib berish bilan bog`liq gidga ko`rsatmalar beriladi.U yerda ko`rsatish jarayonida gid e`tibor berishi lozim bo`lgan ob`yektning konkret detallari, tahlil ketma-ketligi, ko`rsatish va hikoya qilishda qo`llaniladigan metodik usullar tavsiyasi, “gid portfeli” materiallaridan foydalanish bo`yicha maslahatlar, mantiqiy o`tish variantlari, sitatalar uchun materiallar beriladi. Metodik ishlanma tuzilganidan so`ng uni mutaxassislarga ko`rsatib, keyin turistik-ekskursiya muassasasi rahbari qarori bilan tasdiqlatish zarur.
Ekskursiya jarayoni bevosita muloqot shakli sifatida gid va ekskursantning hamkorlikdagi faoliyati bo‘lib, ularning o‘zaro fikr almashuvi va harakatlarini nazarda tutadi. Insonlarga katta hajmdagi axborotlarni olish imkoniyatini beradi, fikrlash qobiliyatini shakllantiradi. Ekskursiya xizmatidagi muloqot jarayonida guruhdagi individning harakatidagi birdamlikka, hissiy bir-birini tushunishiga, kayfiyat, fikrlar, qarashlar umumiyligining shakllanishiga erishiladi.Ekskursiya jarayoni qatnashuvchilari muloqotini ruhiy-axborot muloqot turi, sub’ektlar va ob’ektlar o‘rtasidagi ikki xil munosabatlar shaklining uyg‘unlashuviga kiritishimiz maqsadga muvofiqdir. Gidga psixologiya va pedagogika sohalaridan bilimlarning mavjudligi ekskursiya xizmatini to‘g‘ri tashkil qilishga yordam beradi. Gid va ekskursantlar o‘rtasida to‘g‘ri tashkil etilgan o‘zaro muloqoti ekskursiya kabi pedagogik jarayonning negizidir. Kommunikativ komponent gid kasbiy mahoratining asosiy qismidir. Ekskursiya xizmatining samaradorligi nafaqat gidning mavzu bo‘yicha bilimi, uni auditoriyaga yetkazish uslubiga balki, ekskursantlar, boshqa mutaxassislar, haydovchi bilan o‘zaro muloqotiga ham bog‘liqdir.
Auditoriya bilan muloqotda hushyorlik, dialog o‘rnata olish kabi xususiyatlar ham muhimdir. Ekskursiya muassasasi rahbarlari ekskursiya xizmatida gidning roliga katta e’tibor berib, uning yutuqlari bilan birga kamchiliklarini ham tahlil qilishadi. Ekskursiya jarayonida ekskursantlarning faolligini oshirish maqsadida gid turli variantlarni qo‘llashi kerak bo‘ladi. Agarda u hikoyani kengroq yoritsa, ma’ruzachiga aylanib qoladi, bu esa ko‘rgan va eshitganlarni his qilishda gidning rolini susaytiradi. Gid ma’lumotlarga urg‘u berayotganida, ekskursant diqqatini aniq yo‘naltirib, uni fikrlashga, taqqoslashga, baholashga, xulosa qilishga undasagina jarayon samarali bo‘ladi.
Ekskursiya xizmati bir tomondan bilim bersa, ikkinchi tomondan ekskursantlarga san’at asarlari, tabiat hodisalari, turli soha vakillari hayoti bilan tanishish, ob’ektlarni to‘g‘ri ko‘rish mahoratini rivojlantiradi. Ekskursiya xizmati madaniy-ta’limiy ishlarning shakli sifatida alohida ahamiyatga ega. Maktablarda ekskursiya dars va ma’ruza kabi umumta’limiy faoliyat turiga bo‘ysunadi. O‘quv jarayonida ekskursiya ta’lim shakli sifatida ushbu jarayonning boshqa shakllaridan ahamiyatiga ko‘ra farq qilmaydi, ammo nafaqat o‘quv maqsadlaridagi ekskursiya, balki boshqa ekskursiyalar ham o‘z vazifalari va ishtirokchilarga ta’siriga ko‘ra pedagogik jarayon hisoblanadi. Barcha pedagogik jarayonlarda bo‘lgani kabi ekskursiya xizmatida ham ikki tomon ishtirok etadi: o‘rgatuvchi-gid va o‘rganuvchi-ekskursant. Gid ma’lum bir mavzu bo‘yicha bilimlarni beradi, ekskursantlar esa uni qabul qilishadi. Ushbu ikki tomonning o‘zaro harakati pedagogik jarayonning asosi hisoblanadi.Ekskursiyani sifatli tashkil qilish mamlakatimizda turistlar sonining oshishiga olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
