O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

O‘tamustaxkam kam uglerodli po‘latlar 
Kam uglerodli po‘latlarning aosiy guruxlaridan bo‘lib o‘tachidamli kam 
uglerodli po‘latlar xisoblanadi (HSLA). Ularda ugleroddan tashqari boshqa 
elementlar ham mavjud, bulardan mis, vanadiy, nikel va molibden umumiy xisobda 
10% massa ulushini tashkil etadi. Bu materiallar oddiy qora metallarga nisbatan 
ancha yuqori mustaxkamlik xossalariga ega. Bu materiallarning ko‘pchiligi termik 
ishlov yordamida mustaxkamlik chegarasini 480 MPa (70000 funt/dyuym
2
) gacha 
ko‘tarish mumkin. Bundan tashqari ular plastikligini saqlagan xolda onson shaklga 
keltirilishi va dastgoxlarda ishlov berish imkoniyatiga ega. Xuddi shunday 
qotishmalarning bir nechtasi haqida 2.1 jadvalda keltirilgan. 
Odatiy sharoitlarda HSLA po‘latlari qora metallarga nisbatan korroziyaga ancha 
chidamli. Ular odatda qora metallarning mustaxkamligi etarli bo‘lmagan xollarda 
ishlatiladi (masalan, ko‘priklarni konstruksiyalashda, bashen, ustunlar kolonida, 
ko‘p qavatli binolarni qurishda va bosim ostida ishlovchi buyumlarda). 

---

138 
3
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons.UK 2014 (409-416 rages.) 
Jadval
. Qora va kamuglerodli o‘tamustaxkam qotishmalarning tarkibi. 
Nomlanishi
a
 
Tarkibi %, massada
b
 
AISI/SAE 
yoki 
ASTM 
raqami 
UNS bo‘yicha 
belgilanishi 
Uglerod 
Marganets 
Qolganlar 
Qora metallar (kam uglerodli po‘latlar) 
1010 
G10100 
0,10 
0,45 
1020 
G10200 
0,20 
0,45 
A36 
K02600 
0,29 
1,00 
0,20 Cu (min) 
A516, turi 70 
K02700 
0,31 
1,00 
0,25 Si