O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 Po‘latlarning sirt yuzalarini toblash 
Qatta nagruzka ta’sirida bo‘ladigan detallar, masalan, tirsakli val bo‘yinlari, 
tishli g‘ildirak ish yuzalarining dinamik kuchlarga va yeyilishga bardoshligini 
orttirish maqsadida toblab ishlov beriladi. Buning uchun buyum sirtining yuza 
qatlami toblash temperaturasigacha qizdirilib, shu temperaturada ma’lum vaqt 
tutib turilgach suvda yoki moyda sovitiladi. Natijada sirt qatlami tobla.nib, 
ichki kismi toblanmay qovushoqligicha qoladi. Buyumlarni toblash 
temperaturasigacha qizdirishv uchun ko‘pincha yuqori chastotali tokdan, 
ba’zan gaz alangasidan, elektr kontaktli qizdirish qurilmalaridan ham 
foydalaniladi. 
Yuqori chastotali tokdan foydalanish usuli V. P. VologdinYA tomonidan 
tavsiya etilgan bo‘lib, sanoatda 1935 yildan boshlab! keng qo‘llanila 
boshlandi (4-rasm). Buning uchun buyum induktor deb ataluvchi halqasimon 
mis o‘ramli truba 
4 
ga kiritilib, unga yuqori chastotali o‘zgaruvchan tok 
yuboriladi. Bunda buyum

---

134 
atrofida o‘zgaruvchan magnit maydon hov sil 
bo‘lib, uning ta’sirida buyumda yuqori chastotali 
uyurma tok (fuko toki) hov sil bo‘lib, 
ajralayotgan issiqlik hisobil ga qisqa vaqt ichida 
sirt qatlami zaruri temperaturagacha qiziydi
(chunki ajrala» yotgan issiqlikning 90% sirt
qatlamiga to‘g‘ri keladi). Keyin esa buyumga 
induktor teshiklari orqali suv purkab toblanadi. 
Buyumning kuyindisiz, zarur temperaturagacha qisqa vaqtda qizishi,
temperaturani oson rostlanishi, jarayonning avtomatik tarzda boshqarilishi
bu usul ning afzalligi hisoblanadi. Qurilma narxining qimmatligi, buyum 
shakliga mos induktor talab etilishi esa uning k.chm chiligidir. Shu 
sabablarga ko‘ra bu usul
 
yirik korxonalardagina qo‘llaniladi 
Odatda, po‘lat buyumlarning sirt qatlamlarini 1—2 mm qalinlida toblashda 
chastotasi 15000 — 60000 Gs bo‘lgan lampali generatorlar-dan, kalinligi 3— 10 
mm gacha toblashda zsa chastotasi 500 — 700 Gs bo‘lgan mashina generatorlardan 
foydalaniladi. Kuzatishlar shuni ko‘rsataliki, toblash chuqurligi tok chastotasi, 
buyumning solishtirma qarshiligi va magnit kiruvchanlik o‘zaro quyidagicha 
bog‘langash 
.
,
5000
мм
f
h



6u yerda ρ — buyumning solishtirma qarshiligi, Om/sm, μ — magnin 
kiruvchanlik gs/e, f — tok chastotasi, Gs.