O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “Biologiya” kafedrasi

Viruslar qurol sifatida
Biologik qurollar
Viruslarning halokatga olib kelishi qobiliyatiepidemiyalarviruslardan foydalanish mumkinligi haqida odamlarda xavotir uyg'otadibiologik qurollar. Qo'shimcha tashvishlar zararli virusning muvaffaqiyatli qayta yaratilishi bilan bog'liqIspan grippilaboratoriyada. Yana bir misol chechak virusidir. Tarix davomida u ko'plab mamlakatlarni oxirigacha yo'q qilishgacha vayron qilgan. Chechak virusi namunalari rasmiy ravishda dunyoning faqat ikkita joyida - ikkita laboratoriyada saqlanadiRossiyavaAQSH. Uning qurol sifatida ishlatilishi mumkinligi haqidagi qo'rquvlar mutlaqo asossiz emas;vaktsinachechakka qarshi ba'zan jiddiy yon ta'sirga ega - virus rasmiy yo'q qilinishidan oldingi so'nggi yillarda virusdan ko'ra ko'proq odamlar emlashdan og'ir kasal bo'lishgan.emlashchechakka qarshi kurash endi hamma joyda qo'llanilmaydi. Shu sababli, zamonaviy aholining ko'pchiligiYerqarshilik deyarli yo'qchechak.
Nazorat savollari:

1. 
   Sun'iy viruslar?
   
2. 
   Nanotexnologiyada viruslar?
   
3. 
   Evolyutsiyada viruslarning roli?
   
4. 
   Viruslar biosferada qanday rol o'ynaydi?
   
5. 
   Biologik qurol nima?
   

11-sonli ma’ruza
Mavzu: "Viruslar va ularning tasnifi"
Reja:

1. 
   Virusli kasalliklarning turlari.
   
2. 
   Viruslarning tasnifi.
   
3. 
   Kasallik belgilari.
   

Kalit so'zlar: virus, simptom, sariqlik, mozaika, kulturalar, nematodalar, etishmovchilik, mikoviruslar.
Vvaruscha boleo'senii-viruslar keltirib chiqaradigan o'simlik kasalliklari. Gulli o'simliklar, ignabargli daraxtlar, paporotniklar, suv o'tlari va qo'ziqorinlarning turli oilalari vakillari ta'sir ko'rsatadi. Ko'pincha sahifaning kesilishini keskin kamaytiring - x. ekinlar va ularning sifati. B. b. R. mozaika va sariqlikka bo'linadi. Mozaikaning asosiy belgisi - barglarning assimilyatsiya parenximasi hujayralarining plastid apparatida buzilishlar tufayli barglarning mozaik (notekis) rangi. Ushbu guruh kasalliklaridan eng zararlilari: tamaki mozaikasi, pomidor mozaikasi va chizig'i, ajin va chiziqli kartoshka mozaikasi, lavlagi mozaikasi va boshqalar (qarang.Mozaik o'simlik kasalliklari). Sariqliklarga quyidagilar xosdir: umumiy barg xlorozi; o'sishning buzilishi (ko'pincha mitti); barglarning burishishi, kıvrılması; ulardagi uglevodlarning ortiqcha to'planishi, ularning qattiqligi va mo'rtligini keltirib chiqaradi. Sariqliklarga lavlagi sariqligi, yormalarning pupatsiyasi, kartoshka barglarining jingalaklanishi va boshqalar kiradi. (sm.o'simlik sariqligi). Bu guruhdan V. b. R. mikoplazmaga o'xshash patogenlar keltirib chiqaradigan asters sariqligi, pomidor stolburi va boshqalar chiqarib tashlandi. Mozaikalar kasal o'simliklar sharbati bilan ko'chatlarni yig'ishda, terishda, kasal va sog'lom o'simliklar aloqa qilishda va bir-biridan engil shikastlanganda, masalan, shamolda, ba'zan urug'lar orqali, shuningdek, so'rish orqali osongina uzatiladi. hasharotlar (asosan shira). Virusning yuqishi faqat mexanik ravishda sodir bo'ladi. Sariqlik asosan hasharotlar vektorlari, asosan cicadas tomonidan tarqaladi. Viruslarning tarqalishi virusning hasharotlar tanasida dastlabki ko'payishidan so'ng (inkubatsiya davri) biologik tarzda sodir bo'ladi. V. tashuvchilari. R. o'txo'r oqadilar, nematodalar, pastki qo'ziqorinlar bo'lishi mumkin. Viruslarning mumkin bo'lgan uzatilishititroq. Deyarli barcha V. b. R. vegetativ ko'payish, emlash paytida naslga osonlik bilan uzatiladi. Viruslar o'simliklarda, ularning o'lik qoldiqlarida, vektorlarda, urug' va ekish materiallarida qishlaydi. O'simlik to'qimalarida viruslarning ko'payish tezligi va kasallik belgilarining namoyon bo'lishiga o'simliklarning yoshi (yosh o'simliklar eng sezgir), ularning oziqlanish sharoitlari va boshqa atrof-muhit omillari katta ta'sir ko'rsatadi. Ko'pgina o'simlik kasalliklari - taxminan 85% - zamburug'lar yoki qo'ziqorinlarga o'xshash organizmlar sabab bo'ladi. Shu bilan birga, oziq-ovqat va ozuqa ekinlarining boshqa jiddiy kasalliklari virusli va bakterial organizmlardan kelib chiqadi. Ba'zi nematodlar o'simlik kasalliklarini ham keltirib chiqaradi. Ba'zi o'simlik kasalliklari "abiotik" deb tasniflanadi yoki yuqumli bo'lmagan va havo ifloslanishidan zararni o'z ichiga olgan kasalliklar,
Aksariyat viruslar ma'lum bir xost turi bilan cheklangan. Ba'zilari bakteriyalarni bakteriofaglar sifatida yuqtirsa, boshqalari esa o'simliklarni yuqtiruvchi protozoan zamburug'lar (mikoviruslar). Hasharotlar (vektorlar) bilan oziqlanish orqali xost o'simliklari o'rtasida uzatiladigan ba'zi viruslar o'z uy egasi ichida ham, tashqarisida ham ko'payishi mumkin. Viruslar, shuningdek, ko'plab muhim o'simliklar kasalliklarini keltirib chiqaradi va dunyoning barcha qismlarida ishlab chiqarish va hosil sifatini katta yo'qotishlarga olib keladi. Infektsiyalangan o'simliklar kasallikka qarab bir qator alomatlarni ko'rsatishi mumkin, ammo barglarning sarg'ayishi (yoki butun bargning yoki chiziqlar yoki dog'lar), barglarning buzilishi (masalan, jingalak) va/yoki boshqa o'sish buzilishlari (masalan, bo'yning sekinlashishi) butun o'simlikning, gul yoki meva shakllanishidagi anomaliyalar).