O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti «turizm» kafedrasi bekjanov d

Paket tur
(turpaket) – iste‘molchilarga guruhli yoki individual variantlar 
bo‗yicha taqdim etiladigan xizmatlar kompleksi 
Turpaketni tashkillashtirishga ta‘sir etuvchi omillar: 

berilgan sayohatga talab mavjudligi; 

xizmatlar, infratuzilma, moddiy bazaning mavjudligi; 

avikompaniyalar va boshqa transport kompaniyalari bilan munosabati; 

jo‗natuvchi va qabul qiluvchi mamlakatlar o‗rtasidagi munosabatlar; 

hamkor turistik tashkilotlar bilan munosabat; 

tashlangan mamlakatda turizmning rivojlanish darajasi; 

mamlakatning siyosiy barqarorligi. 
Shuni ta‘kidlash lozimki, siyosiy barqarorlik omili turoperator tomonidan 
o‗zining strategiyasini ishlab chiqishda muhim hisoblanadi. Bizga Gresiyadagi kurd 
voqealari, Misrdagi terroristik portlashlar bilan bog‗liq talabning keskin pasayish hollari 
ma‘lum. Ushbu yo‗nalishlarga ixtisoslashgan turoperatorlar katta yo‗qotishlarni boshdan 
kechirdilar. Ammo shuni ham ta‘kidlash lozimki, ushbu xududlarda vaziyat barqaror 
bo‗lishi bilan turistlar oqimi yana qaytadi. Berlindagi xalqaro turizm birjasida qayd 
etilganidek turist xavf-xatarni unitishga moyil. U siyosiy barqarorlik ro‗y bergan 
mamlakatlarda vaziyat yaxshilanishi bilan o‗sha yerga yana oshiqadi, ayniqsa, issiq 
iqlimli xududlar va arzon narxlar haqida bo‗lsa.
Turpaket narxi
. Turpaketning muvaffaqqiyatiga ta‘sir etuvchi eng muhim omil 
bu – narxdir. Narxlashtirishda boshqalarnikiga o‗xshamagan, alohida hususiyatli 
turpaketga ega bo‗lgan turoperatorlar ko‗proq erkinlikka egadir. Ular narxni asosan 
xizmatlarni sotib olish va boshqa harajatlar, shuningdek daromadning ma‘lum foizini 
kiritishga asoslanib belgilaydilar. Ommaviy bozor turoperatorlari asosan raqiblar 
narxiga asoslanib narx belgilashadi, ayniqsa turpaketlarga talab pasayganda (o‗lik 
mavsumda). Turpaket narxini aniqlashda turoperatorlar bozor yetakchilari narxlariga 
amal qilishadi. Yirik turoperatorlar harajatlarni kamaytirishadi va shu bilan
raqiblarining narxlashtirishda omadga erishishlariga yo‗l qo‗yilmaydi. Eng ko‗p 
qo‗llaniladigan narxlashtirish usullaridan biri bu harajatlarga asoslangan narxlardir, ya‘ni 
mahsulot tannarxi hisoblanadi va daromadning ma‘lum foizi qo‗shiladi. Tur paket 
narxiga kiruvchi daromad foizi qo‗shimcha harajatlarni qoplash, fondlarga ajratmalar, 
maosh va sof daromadni hisoblash orqali aniqlanadi va 15 % dan 30% gacha bo‗ladi. 
Turizmda narxlarni hisoblashning o‗ziga xos xususiyatlarini unutmaslik lozim. Masalan, 
agar mavsumiy dasturda uzoq-vaqtli charter reyslarining (seriyasining) ketma-ketiligi, 
joylashtirishning ―back to back‖ tamoyili qo‗llanilayotgan bo‗lsa, harajatlar mavsum 

---

30 
boshi va oxiridagi bitta bo‗sh reys ma‘lum samalyotdagi jo‗natishlar soni va o‗rinlar 
sonini hisoblash orqali aniqlandi. Ular kirishlar soniga bo‗linadi va bu turpaket narxiga
kirituvchi bitta uchishning narxidir. Ammo turoperatorlar narxlarni hisoblashning 
harajatlar usulini qo‗llashda marketing ma‘lumotlarini qo‗llash bilan birga o‗rta bozor
narxlarini ham inobatga olishadi. 
Turizmda narxlar harajatlar va daromadlar notekis taqsimlangan vaqtda bozordagi
talabning tebranishini ifodalaydi. ―O‗lik mavsum‖da narxlar pasayadi va mavsumda ular 
qayta tiklanadi (daromad evaziga). Narxlashtirish strategiyasi rivojlanish bosqichida bu 
aynan turpaketlar uchun xosdir. Turpaketlar narxi nafaqat turistik bozorning holati, 
raqobatchilarning narxiga balki boshqa turlar narxiga ham bog‗liq bo‗ladi.