O‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Kurs ishi tuzilishi va hajmi. Kurs ishi kirish 2 asosiy bob,xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yhatidan iborat. Ishning xajmi ____sahifani tashkil etadi.
_______________________________
² Psixolog olim A.N.Leontyev “G’oya va milliy tafakkur”-Toshkent, 2016
I BOB. O’QISH DARSLARIDA DIDAKTIK MATERIALLAR ORQALI FAZILATLARNI SHAKLLANTIRISH.
1.1. O’qish darslarida fazilatlarni tushuntirish usullari.
Fazilatlar xususiyatlariga ko‘ra: uni insonning ulugʻligi yoki tubanligini oʻlchaydigan muqaddas taroziga oʻxshatish mumkin. Inson shaxsidagi yutuq va kamchiliklar, jamiyatning takomilga erishgan yoki erishmagani shu mezonlar bilan oʻlchanadi. Qaysi jamiyatda yaxshilik koʻpayib, yomonlik kamayib borsa, oʻsha jamiyat axloqiy yuksaklikka, farovonlikka, taraqqiyotga tezroq erishadi; shaxsiy munosabatlarda xiyonat, gʻazab, kibr, hasad, qasd, munofifiqlik kabi illatlar asta-sekin yoʻqolib, xushxulqlik, shirinsuxanlik, halollik, bagʻrikenglik singari fazilatlar koʻproq oʻrin egallab boradi, natijada jamiyatda yaxshilikning ustuvor boʻlishiga olib keladi.
_____________________________
³“Harfiy metod”.Qonuniyati

II BOB. O‘QISH DARSLARIDA ‘‘ GO‘ZAL FAZILAT - INSON HUSNI ’’ MAVZUSINI O‘RGATISH METODIKASI.
2.1. O‘qish darslarida ‘‘Go‘zal fazilat-inson husni’’ mavzusini o‘rganish.
2.2 O‘qish fani orqali o‘quvchilarda ma’naviy- axloqiy fazilatlarni shakllantirish.


XULOSALAR
Jamiyatimiz yuqori ma’lumotli, fan asoslarini chuqur egallagan, milliy istiqlol ruhida tarbiyalangan, o’z bilimlarini ishlab chiqarishga mohirlik bilan tatbiq qila oladigan kishilarni talab etadi. Bunday kishilarni tarbiyalashda dars muhim rol o’ynaydi. Shu tufayli darsga bo’lgan talab ham o’sib boradi. Darsga qo’yiladigan asosiy talablardan biri ilmiylikdir. Darslarda o’rganiladigan bilimlar mazmuni o’zbek tilshunosligining ilmiy yutuqlarini o’zida aks ettirishi, ta’lim jarayonining maqsadiga hamda bolalarning bilim saviyasiga mos bo’lishi zarur. Ta’limda bularning birontasiga rioya qilinmasa, ona tili mashg’ulotlarining samaradorligiga putur etkaziladi. O’quvchilarning yoshiga mos kelmaydigan elementar yoki nihoyatda murakkab bilimlar bolalarning til faniga oid qiziqishlariga salbiy ta’sir qiladi. Ona tili darslarida o’qitish metodlari bilan birga, fan sohasida ishlatiladigan usullardan foydalanish mashg’ulotlarning samaradorligini oshiradi. Bolalarga tahlil va qayta qo’sha olish, induktiv va deduktiv xulosalar chiqara bilish, til hodisalarini kuzatish, kuzatilgan hodisalarga oid dalillar to’plash, to’plangan dalillarni taqqoslash yo’llarini o’rgatish o’qituvchining asosiy vazifasidir.
Tovush metodi savod o’rgatishning eski usulidan tamomila farq qilib, o’qitishni osonlashtirdi, ta’limni bola tushunadigan, anglaydigan ta’limga, ya’ni faol ta’limga aylantirdi. “Ustodi avval” 3 bo’limdan iborat edi: 1-bo’lim, hozirgi atama bilan ataganimizda, alifbe davridir. Muallif bu bo’limda arab alfavitidagi harflarni alfavit tartibida emas, balki harf orqali ifodalangan tovushning talaffuzi oson-qiyinligini harflarning yozilishi sodda yoki murakkabligini e’tiborga olgan holda tizib chiqqan.
O’rta Osiyoda tovush metodi asta-sekin hijo metodining o’rnini egallay boshlagan.Ma’lumki, tovush metodi bilan xat-savod o’rgatishga Rossiyada K.D.Ushinskiy asos solib, u sintetik tovush metodini qat’iy himoya qilgan. Tovush metodi bilan savod o’rgatilganda, so’zning eng kichik bo’lagi, ya’ni nutq tovushlari asos qilib olinadi. So’zning ma’nosini o’zgartira oluvchi har bir tovush yozuvda harf orqali ifodalanishi: so’zda tovushlar almashinishi, ortishi yoki kamayishi natijasida boshqa bir yangi so’z hosil bo’lishi mumkinligi bolalar ongiga yetkaziladi. Keyingi yillarda ham xat-savod tovush metodida o’rgatilmoqda. Savod o’rgatish davrida o’qish va yozish harakatini maqsadga muvofiq ravishda bajara olish o’qish va yozish ko’nikmasi deyiladi. Bu ko’nikma bilimni talab qiladi, chunki har qanday ko’nikma bilimsiz shakllanmaydi. Bilim ko’nikmaga aylanmagan bo’lishi mumkin. Masalan, bola v harfining elementlarini, yozuv chiziqlari orasiga qanday joylashtirilishini bilib, uni daftarda yoza olmasligi yoki o’quvchi harflarni tanib, ularni o’qiy olmasligi mumkin. Yozish ko’nikmasini hosil qilish uchun boshqa faoliyat turlari, ya’ni yozish jarayonida partada to’g’ri o’tirish, ruchkani barmoqlar orasida tutish, daftarni qiyalikda qo’yish kabilar ham o’rgatiladi. O’qish va yozish ko’nikmasi takomillashtirila borib, malakaga aylantiriladi. Malakaning shakllanishi uchun bir faoliyat bir necha bora takrorlanishi lozim.
Savod o’rgatishni to’g’ri tashkil etish uchun bolalarning unga nutqiy tayyorgarligini maxsus o’rganish talab etiladi. Maxsus o’rganish avgust oyida, hatto undan oldin bahordan boshlanadi. Bunda 1-sinfga keladigan o’quvchining oilasiga yoki bolalar bog’chasiga boriladi, suhbat o’tkaziladi, bolalarning umumiy bilim saviyasi aniqlanadi. O’qituvchi sinfda frontal ishlash jarayonida 3 guruhdagi o’quvchilar bilan parallel ish olib boradi. 3 guruh uchun ham o’quv materiali “Alifbe” hisoblanadi, unga qo’shimcha tarzda tarqatma materiallardan, jadvallardan, mustaqil ishlardan foydalanish mumkin.
Yozuvchilar ijodidagi qoyilgan masalalar tadqiqi bo’yicha qoyidagi xulosaga kelindi:
1. Tovush metodi savod o’rgatishning eski usulidan tamomila farq qilib, o’qitishni osonlashtirdi, ta’limni bola tushunadigan, anglaydigan ta’limga, ya’ni faol ta’limga aylantirdi. “Ustodi avval” 3 bo’limdan iborat edi: 1-bo’lim, hozirgi atama bilan ataganimizda, alifbe davridir. Muallif bu bo’limda arab alfavitidagi harflarni alfavit tartibida emas, balki harf orqali ifodalangan tovushning talaffuzi oson-qiyinligini harflarning yozilishi sodda yoki murakkabligini e’tiborga olgan holda tizib chiqqan. Muallif har bir harfning yozuvda bir necha xil shaklda kelishi xat-savod o’rgatishni qiyinlashtirishini hisobga olgan; alifbe davrining boshida deyarli har doim bir xil shaklda qo’llanadigan harflarni bergan.
2. Psixolog olim A.N.Leontyev:“So’zni yodlash va tushunishgina emas, hatto undagi g’oya-fikr va hisni bilish ham yetmaydi; bu g’oya-fikr, bu his shaxsning ichki dunyosini belgilashga yordam berishi kerak. Demak, asosiy narsa shundan iboratki, biz bergan fikr va bilim, biz bolada tarbiyalagan his-tuyg’u, biz unda uyg’otgan orzu-umid o’sha kishiniki bo’lsin” - deb ta’kidlaydi.
3. S. Saidazizov kitobining 3-bo’limini “Alifboi qur’on” deb atagan va o’z oldiga bolalarga “qur’on”ni tushunib olishga o’rgatishni maqsad qilib qo’ygan.Umuman, tovush metodi Markaziy Osiyoga ikki manbadan yoyilgan.
4. Darslar tizimi deyilganda o’quv vaqtini mavzularga nazariy va amaliy jihatdan rejali taqsimlangan, darslarning mantiqiyligi va istiqboli bir-biri bog’langan, dars turlari va unda o’qituvchi bilan o’quvchilar foydalanadigan asosiy metodik vositalar xilma-xil bo’lgan izchillik nazarda tutiladi³⁰.Savod o’rgatish davridagi darslarda ham interfaol usullar qo’llaniladigan darslardan foydalanish katta ahamiyatga ega.
5. O`qishning ongliligini va ta`sirchanligini ta`minlash uchun matn mazmunini o`quvchilarning ko`rgan kechirganlarini, taassurotlari bilan bog`lash lozim. O`qishga, o`rganishga qiziqish ortadi.Ongli o`qishni amalga oshirishda lug`at ustida ishlash ham muhim ahamiyat kasb etadi. She`r, tez aytish, topishmoq, qo`shiq, maqol, hikmatli so`zlardan o`qitish, yod oldirish ham o`quvchilarning o`qishga qiziqishini oshiradi, o`qish malakasini shakllantiradi, xotirasini mustahkamlaydi.O`qish darslarining uchdan ikki qismi o`qishni mashq qilishga ajratilishi lozim. Demak, o`quvchilarni o`qishga o`rgatish, ularning o`qish sur`atini oshirish, ifodali va ongli o`qish elementlarini shakllantirish, tarbiyalash o`qish darslarining muhim vazifalari hisoblanadi.