O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

Sug‘urtalanuvchi
- qonun asosida yoki ikki tomonlama shartnoma asosida 
sug‗urta kompaniyasi bilan fuqoralik-huquqiy munosabatlarga kiruvchi yuridik 
yoki jismoniy shaxs. Sug‗urtalanuvchi uchinchi shaxs foydasiga sug‗urta 
shartnomasini tuzishga xaqli. Sug‗urtalanuvchi sug‗urta mukofotini o‗z vaqtida 
to‗lashi shart. Sug‗urta shartnomasini tuzish jarayonida sug‗urtalanuvchi sug‗urta 

---

364 
ob‘ektiga taalluqli bo‗lgan barcha ma‘lumotlarni sug‗urta kompaniyasiga ma‘lum 
qilishi shart. 
Sug‘urtalovchi 
- tegishli turdagi sug‗urtani amalga oshirish uchun 
litsenziyaga ega bo‗lgan va sug‗urta shartnomasiga muvofiq sug‗urta tovoni 
(sug‗urta puli) to‗lovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi tijorat tashkiloti 
bo‗lgan yuridik shaxs
Sug‘urtalovchilar uyushmasi
- sug‗urta faoliyatini muvofiqlashtirish, 
uyushma a‘zolarining manfaatini davlatning qonun chiqaruvchi va ijroiya organlari 
oldida himoya etish hamda mahalliy sug‗urta kompaniyalari va xorijiy sug‗urta 
kompaniyalari o‗rtasida o‗zaro foydali aloqalarni o‗rnatish maqsadida tashkil 
etiladigan sug‗urta kompaniyalarining uyushmasi. Bunga o‗zaro sug‗urtalash 
jamiyatlarini xalqaro uyushmasini, texnik risklarni sug‗urtalovchi kompaniyalar 
ittifoqini, Buyuk Britaniya sug‗urtalovchilar uyushmasini misol keltirish mumkin. 
Hozirgi paytda O‗zbekistonda sug‗urtalovchilar uyushmasi tashkil etilmagan. 
Faqat, avtosug‗urtalovchilar ittifoqi faoliyat ko‗rsatmoqda. 
Sug‘urtalovchining javobgarlik limiti
- tuzilgan sug‗urta shartnomasidan 
kelib chiqqan holda belgilanadigan sug‗urta kompaniyasining mumkin bo‗lgan eng 
yuqori darajadagi javobgarligi. Sug‗urtalovchining javobgarlik limiti sug‗urta 
polisida o‗z aksini topadi. 
Sug‘urtani tasniflash (klassifikatsiyalash)
- 1) sug‗urta turlarini ierarxiya 
ko‗rinishida tarmoqlarga, tarmoqchalarga va turlarga bo‗linishi. Bunda har bir 
keyingi bo‗g‗in oldingi bo‗g‗inning bir qismi shaklida ifodalanadi. Sug‗urta 
ob‘ekti sug‗urtaning toifasi, sug‗urta javobgarligining hajmi va sug‗urta qismining 
shakli sug‗urtani turkumlashning asosiy mezoni bo‗lib hisoblanadi. 2) xorij 
amaliyotida sug‗urta turlarini tartiblashtirilgan tizimi. Hozirgi vaqtda Evropa 
Ittifoqi davlatlarida sug‗urtaning yagona klassifikatsiyasi ishlab chiqilgan va 
hayotga joriy etilgan. 
Slip
- riskni xarakterlovchi xujjat. Slip sug‗urta brokeri tomonidan tuziladi va 
anderrayterga beriladi. Slipda sug‗urta kompaniyasining riskni sug‗urtalashdagi 
hissasi ko‗rsatiladi. Angliyada slip sug‗urta polisiga tenglashtiriladi. Ayrim 
holatlarda slip sug‗urta qoplamasini to‗lashda asosiy xujjat hisoblanadi. 
Syurveyer
- sug‗urtaga tortiladigan mol-mulkni ko‗rikdan o‗tkazuvchi 
sug‗urta kompaniyasining xodimi. Sug‗urta kompaniyasi syurveyerning xulosasi 
asosida sug‗urta shartnomasini tuzish to‗g‗risida qaror qabul qiladi. CHet el 
amaliyotida yong‗in havfsizligini ta‘minlovchi ixtisoslashgan firmalar, mehnat 
muhofazasi bo‗yicha tashkilotlar syurveyer funksiyasini bajaradi. 

---

365