O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent Moliya instituti

Sharh 
Vafot etishning 
asosiy sabablari 
1-yoshgacha 
Yuqori, ayniqsa 
hayotining birinchi 
haftasida 
Tug‗ma yurak 
nuqsoni bo‗lgan 
bolalar o‗limi 
yuqori 
Tug‗ma yurak 
nuqsoni 
1- yoshdan 4- 
yoshgacha 
Past darajada 
Doimiy e‘tiborda 
bo‗ladi 
Ktilmagan baxtsiz 
hodisa, uyquda 
kutilmaganda vafot 
etish 
5 yoshdan 12 
yoshgacha 
Past darajada 
Xavfsiz muhit 
Baxtsiz hodisa 
13 yoshdan 
16 yoshgacha 
Biroz ko‗tariladi 
Faol hayot tarzi 
Baxtsiz hodisa, 
narkotiklar, suitsid 
17 yoshdan 
20 yoshgacha 
Vaqtincha ko‗tarilish 
Faol hayot tarzi 
Avto va 
motohalokatlar, 
narkotiklar, suitsid 
21 yoshdan 
40 yoshgacha 
Past darajada 
Ish, nikoh, bolalar 
Turli sabablar, 
OITS 
41 yoshdan 
70 yoshgacha 
O‗suvchi darajada 
Kasalliklar 
Infarkt, rak 
70 yoshdan 
yuqori 
Yuqori, o‗suvchi daraja Organizm himoya 
kuchlarining 
pasayishi 
Kasalliklarning 
turli ko‗rinishlari 
Maktabning birinchi sinfida bolalar ota-onalar va o‗qituvchilar tomonidan 
doimiy e‘tiborda bo‗lishi davom etadi. Bu yoshda ham vafot etishning asosiy 
sababi baxtsiz hodisa bo‗lishi mumkin. Vafot etishning eng minimal darajasi 9-11 
yosh bo‗ladi. 
Katta bo‗lib borgan sari, 12-14 yoshdan boshlab o‗smirlar faol hayot tarzini 
boshlaydi va doimiy e‘tibordan chiqadi. Shu sababli ushbu yoshdan boshlab vafot 
etish darajasi ortib boradi. 
17-20 yosh guruhlari uchun 1-jadvalda vafot etish darajasining vaqtinchalik 
ortishi avto va moto avariyalar bilan bog‗liqligi ko‗rsatilgan.
2
Jadval Britaniya aktuar o‗quv matеriallari (Akted study materials) asosida mualliflar tomonidan tayyorlangan. 

---

67 
Yoshga nisbatan yillik vafot etish ehtimolligining o‗zaro bog‗liqligini vafot 
etish jadvallari orqali tasvirlanadi. Yillik vafot etish ehtimolligi statistik 
ma‘lumotlar asosida aniqlanadi. Boshqa qo‗shimcha ko‗rsatkichlar, masalan 
hayotning davomiyligi ko‗rsatkichi ham yuqoridagi ma‘lumotlar asosida 
hisoblanadi. 
Vafot etish jadvalini hisoblash uchun zarur ma‘lumotlar: 
- biror bir davr uchun, masalan kalendar yili uchun insonlarning jinsi va 
yoshi kesimida vafot etganlar soni; 
- o‗rganilayotgan davrda, masalan bir yoshgacha, bir yoshdan ikki 
yoshgacha va hokazo davrlarda jinsiy tarkib bo‗yicha erkak va ayollar soni. 
Natijada erkak va ayollar uchun yoshga nisbatan vafot etishning empirik 
o‗zaro bog‗liqligi ko‗rsatkichi qx topiladi. 1a rasmdagi o‗zaro bog‗liqlik o‗zgarmas 
emas. Vafot etish darajasi katta yoshda kichik yoshdagilarga nisbatan past bo‗lishi 
mumkin. Bu bir qancha qoidalardan kelib chiqishi mumkin, masalan hayotning 
birinchi yilida vafot etish darajasi boshqa yillarga nisbatan yuqori bo‗ladi.