O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

5-MA’RUZA.


5-ma’ruza: Temir yo'l transportida yoritilganlikka qo'yiladigan talablar


MA’RUZA REJASI:
1. Yorug’likni xarakteristikalari.
2. Ishlab chiqarishda yorug’likni klassifikatsiyasi.
3. Ko’rish a`zolarini xarakteristikasi va yorug’likka qo’yiladigan talablar.
4. Yorug’lik manbalari to’g’risida ma`lumotlar.


Tayanch so’z va iboralar:
Аxborot, ko’rish, sezish, eshitish, yorug’lik, yoritilganlik, miqdor, sifat, yorug’lik oqimi, energiya, nurlanish, quvvat, yorug’lik kuchi, elementar, kandela, platina, sifat, fon, ob`ekt, kontrast, yorqinlik, zoxirlik, qamashtirish, ekran, lippillash (pulsatsiya), manba, tabiiy, sun`iy, aralash, avariya, maxsus, maҳalliy, ishlab chiqarish, qarab ulash, konvergatsiya, akkomodatsiya, adaptatsiya, fokus, nuqson, afzallik, svetovod, cho’g’lanma, koeffitsent.


1. Yorug’likni xarakteristikalari.

1. 
   Miqdoriy
   
2. 
   Cifat.
   
   1. 
      Miqdoriy xarakteristikalar:
      

1. 
   Yorug’lik oqimi (F)- yorug’lik ta`siri bo’yicha baҳolanadigan nurlanish energiyasining quvvati. Lyumenlar (lm) o’lchanadi.
   
2. 
   Yorug’lik kuchi (I)- bu moddiy birchak bo’yicha bir tekis taqsimlangan elementar yorug’lik oqimidir. Kandelalarda o’lchanadi (kd).
   

Kandela- bu platinaning qotish ҳarorati (1046,65 K) da, bosim 101325 Pa bo’lganda va nurlanish yuzasi 1/ 600000 m² dan davlat yorug’lik etalonidan perpendikulyar ҳolatda chiqayotagn yorug’lik kuchidir.

3. 
   Yoritilganlik (E)- maydon bo’ylab bir tekis tarqalgan yorug’lik oqimining zichligidir. Lyukslarda (lk) o’lchanadi.
   

E=dF/dS, lk.(5.1)


II. Cifat xarakteristikalari.

1. 
   Fon ( tovush balandligi darajasi birligi).
   

1. 
   qoramtir fon p<0,2 (p- qaytarish koeff.)
   
2. 
   o’rta fon 0,2< p<0,4
   
3. 
   yorug’ fon p>0,4
   

2. 
   Fon bilan ob`ektning keskin farq qilishi (kontrast).
   

Bu ob`ekt bilan fonning yorqinligi munosabatini ifodalaydi.