O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

4. Himoya vositalari va asboblari.

Ushbu amaliy mashg‘ulotda himoyalash maqsadida erga ulash tadbirini ko‘rib chiqamiz. Himoyalovchi erga ulash - mashinaning tok yurmaydigan, lekin tasodifan kuchlanish ostida bo‘lib qolishi mumkin bo‘lgan qismlarini erga o‘tkazgich orqali ulab qo‘yishga tushuniladi. Bunda tok ostida bo‘lib qolgan mashina qismlaridan tok qarshiligi kam bo‘lgan erga o‘tib ketadi (6.1-rasm).

8.1-rasm. Himoyalash uchun erga ulash sxemasi.

Elektr tokidan jarohatlanishni oldini olish uchun profilaktik tadbirlar muhim rol o‘ynaydi. Bular quyidagilardir.

1. Tok yuruvchi qismlarni ishonchli ixotalash.
2. Tok yuruvchi qismlarni to‘sish.
3. Himoyalash maqsadida erga ulash.
4. Himoyalash maqsadida nol simiga ulash.
5. Himoyalash maqsadida uzib qo‘yish.
Ushbu amaliy mashg‘ulotda himoyalash maqsadida nolga ulash va o‘zib qo‘yish tadbirlarini ko‘rib chiqamiz. Bunda avvaldan erga ulab qo‘yilgan nol simiga mashinalarning tok yurmaydigan qismlari o‘tkazgich orqali ulanadi. Sabablari: ma’lumki tuproq har turlidir, qumloq, sof tuproq, nam tuproq, quruq, toshloq, granitli va h.k. Albatta ularning qarshiligi har xil. Shuning uchun qarshiligi katta bo‘lgan erlarda bir erdan ( masalan transformatorda) nol simni erga ulab boshqa barcha mashinalarni shu nol simiga ulash qulayroqdir (8.1-rasm).



8.2-rasm. Himoyalash uchun nolga ulash sxemasi.

Himoyalash uchun uzib qo‘yish bu elektr uskunalarida kishini tok urish havfi paydo bo‘lganda avtomatik ravishda o‘chirib qo‘yish tizimiidir (8.2-rasm).

8.3-rasm. Himoyalash uchun uzib qo‘yish sxemasi.

Elektr uskunalarini boshqaruvchi ishchini elektr toki urishidan himoya qilish uchun quyidagi vositalar va asboblar qo‘llanadi (8.3-rasm):

1. Ixotalovchi- kishini tok o‘tayotgan qismlardan to‘sadi, ixotalaydi. Masalan: dielektrik qo‘lqoplar, kalishlar, botilar, rezina gilamlar, poyondozlar, tagliklar, shtanga va qisqichlar dastagi tok o‘tkazmaydigan qilib ishlangan asboblar.
2. Kuchlanish ko‘rsatkichlar.
3. Ko‘chma va vaqtinchalik erga ulovchilar, to‘sqichlar va ogohlantiruvchi plakatlar.
4. Himoyalovchi vositalar: ko‘zoynaklar, gazniqoblar, raspiratorlar va h.k.
5. Balandda ishlash mo‘ljallangan moslamalar, stremyaka narvonlar, monterlar tirnoqlari (oyoqqa bog‘lab stolbaga chiqadigan asbob), monter kamarlari va h.k.