O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

Sanoat korxonalaridagi yong'inga qarshi oraliqlardagi binolarning o'tga chidamlilik darajasiga nisbati
17.1-jadval.

Bir binoning o'tga chidamlilik darajasi	O’tga chidamlilik toifasi asosida binolar o'rtasidagi yong'inga qarshi oraliq (m)
	Ivall	III	IV va V
Ivall III IVvaV	G va D darajali korxona binolari uchun me'yorlanmaydi 9 12	9 12 15	12 15 18

«Sanoat korxonalaridagi asosiy binolar, yordamchi xona, ombor qurilishlari orasidagi oraliqlarning binolar o’tga chidamlilik darajasiga nisbati» 17.1-jadvalda keltirilgan.

Har bir sanoat korxonasi uchun mo’ljallangan bino loyihalanayotgan vaqtda kishilarni u yerdan o'z vaqtida chiqarib yuborish – evakuatsiya yo’llari bilan ta'minlanadi. Evakuatsiya yo’llari har qanday sanoat korxonasi uchun, albatta, eng kamida ikki tabo ishi kerak. Yong'in ro’y bergan taqdirda ishchi va xodimlar bu hududdan eng qisqa yo’l orqali zudlik bilan chiqib ketishlari zarur.
Evakuatsiya yo’llari binoning qarama-qarshi tomonida joylashgan bo’lishi shart. Lift va boshqa odamlami chiqarib tushirishga mo’ljallangan mexanizatsiyalashtirilgan vositalar evakuatsiya yo’llari sifatida hisobga olinmaydi. Evakuatsiya yo’llarining eni 1 m, eshiklarining eni 0,8 m, bo'yi 2 m dan kam bo’lmasligi kerak. Yo’lka va zinapoyalar odamlar soniga qarab hisoblanadi.
Sanoat korxonalarini loyihalashda odamlami evakuatsiya qilishga mo’ljallangan zinapoyalar me'yorlar asosida ornatiladi. Zinapoya o'rnatilgan kataklar tutun toplanmaydigan bo’lishi, ya'ni tutunni chiqarib yuborishni ta'minlovchi texnika vositalariga ega bo’lishi lozim. Har xil balandlikdagi binolar uchun yong’inga qarshi maxsus narvonlar ornatilishi kerak. Evakuatsiya yo’llarining hisobi, shu yerdagi umumiy joylarning chiqib ketishi uchun kerak bo’ladigan vaqtni belgilash bilan amalga oshiriladi. Ma'lumki, yong’in sodir bo’lgan vaqtda hosil bo’ladigan tutun nihoyatda katta hajmni tashkil qiladi. Uning tarqalishi va bo'g'uvchi ta'siri natijasida binodagi odamlami evakuatsiya qilish qiyinlashadi va alangalanayo’tgan yerga etib borishda, o’tni ochirishda muammolarlar tug'diradi.
Tutun va gazlar eshik, derezalar orqali, shuningdek, aeratsiya fonarlari orqali chiqarib yuboriladi. Tutunni chiqarib yuborish oraliqlari hosil bo’lgan tutunning atrofdagi xonalarga o'tmasligini ta'minlashi, shuningdek, yong’inni kerakli tomonga yo’naltirish imkoniyatini berishi kerak. Tutunni chiqarib yuborish teshiklari fonarsiz sanoat binolari va omborlarda qo’llanilishi mumkin. Yengil devor konstruktsiyalari oldindan hisoblab o'rnatilgan bo’ladi va yong'in natijasida hosil bo’lgan gazlar bosimi xavfli vaziyatni vujudga keltirsa, bu ular qulaganida, binoning asosiy konstruktsiyalariga zarar etmasligini ta'minlaydi. Yengil konstruktsiyalar, asosan binoning tashqariga chiqib turgan devorlariga yoki to'siqlariga ornatilib, bosim malum miqdordan oshib ketganida, yigilib qolgan gazlarni chiqarib yuborish imkoniyatini beradi.