O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Qudrat va Boylik 
Merkantilistlar  dunyodagi  umumiy  boylik  ozgarmas,  deb  qabul 
qilishgan.  Shu  farazga  asoslangan  holda  sxolastiklar  insonlar  o‗rtasida 
savdo  amalga  oshirilganda  ulardan  birining  daromad  olishi  boshqasiga 
albatta  zarar  keltiradi,  deb  ta‘kidlashgan.  Merkantilistlar  xuddi  shu 
mantiqni xalqlar o‗rtasidagi savdoda ham qo‗llab, bir xalqning iqtisodiy 
qudrati  va  boyligining  o‗sishi  faqatgina  boshqa  davlat  boyligi  hisobiga 
amalga oshadi, degan xulosaga kelishgan. Shunday qilib, merkantilistlar 
xalqaro savdo millatning qudrati va boyligining ravnaq topishida muhim 

---

75 
 
vosita  ekanini  E‘tirof  etib,  ko‗proq  xalqaro  savdo  balansiga  e‘tibor 
qaratishgan. 
Ko‗pchilik  merkantilistlar  fikriga  ko‗ra  iqtisodiy  faoliyatdan 
maqsad  iste‘mol  emas,  balki  ishlab  chiqarishdir  va  bu  keyinchalik 
klassik iqtisodchilar tomonidan ham qabul qilindi. Shuningdek, ularning 
fikricha,  millat  boyligi  shaxsiy  boyliklar 
yig‗indisi 
shaklida 
aniqlanmaydi.  Ular  bir  vaqtning  o‗zida  ham  ishlab  chiqarishni,  ham 
eksportni  rag‗batlantirish  hamda  iste‘molni  cheklash  orqali  millatning 
boyligini  ko‗paytirish  mumkin,  deb  hisobladilar.  Shunday  qilib, 
xalqning 
bo‗ligi 
ko‗pchilikning 
qashhoqligiga 
asoslanadi. 
Merkantilistlar  ishlab  chiqarishga  katta  ahamiyat  bergan  bo‗lsalar  ham, 
ichki bozorga ko‗p mahsulot ishlab chiqarishni ma‘qullamaganlar. Ko‗p 
ishlab  chiqarish  bilan  birga  kam  iste‘mol  qilish  eksportni  oshirishga 
imkon  beradi,  bu  esa  millat  boyligining  va  qudratining  oshishiga  olib 
keladi,  deb  hisoblaganlar.  Merkantilistlar  xalqaro  savdoda  nisbiy 
ustunlikka  erishish  uchun  ishchilarga  kam  ish  haqi  berilishi  tarafdori 
bo‗lganlar.  Ularning  fikricha,  yashash  minimumidan  yuqori  maosh 
berish  mehnat  layoqatini  kamaytirishi  mumkin,  yuqori  ish  haqi  yil 
davomida  kamroq  soat  ishlashga  va  yalpi  ishlab  chiqarishni 
kamaytirishga sabab bo‗lishi mumkin, deb hisoblanganlar.
13